Στον καιρό της παρατεταμένης ανομβρίας, το κτήμα Κάμπος στην Κωμιακή της Νάξου αποτελεί ένα πρότυπο βιώσιμης ανάπτυξης, αυτάρκειας και ευημερίας που μας δείχνει μια διαφορετική κατεύθυνση για την καλλιέργεια της γης.
«Συχνά με ρωτάνε γιατί καλλιεργείς, πώς ξεκίνησες και εγώ θυμάμαι τον παππού μου, τον πατέρα του πατέρα μου ξυπόλυτο στο χωράφι να ανοίγει “ναούς”, έτσι λέγαν τον παλιό τρόπο ποτίσματος που από την πηγή κάνανε ένα αυλάκι να περνάει το νερό. Ήταν ξυπόλυτος μέσα στα χώματα και τα νερά και είχε ένα χαμόγελο μέχρι τα αυτιά. Ήταν η χαρά του να καλλιεργεί. Αυτή είναι μια εικόνα που την κρατούσα πάντα και κάπως έτσι φανταζόμουν και την καλλιέργεια, με αγάπη και χαρά και με το νερό στα πόδια μας. Αυτή η πηγή με την οποία ο παππούς μου καλλιεργούσε ένα πολύ μικρό κομμάτι γης στην Μέση, εδώ πιο πάνω, και από τα μπαξεβανικά ζούσε μια οικογένεια με επτά παιδιά, είναι τώρα κάποια χρόνια που δεν βγάζει στάλα νερό. Τώρα πια, ο παππούς μου εκεί δεν θα μπορούσε να καλλιεργήσει, όπως και κανείς άλλος» εξιστορεί ο Βασίλης Φακουρέλης καθώς μας ξεναγεί στο κτήμα του, μια εντυπωσιακά πράσινη όαση στο ξερικό τοπίο της Νάξου με μπαξεβανικά, φρουτόδεντρα, πολύχρωμα λουλούδια και πεταλούδες.
Είκοσι χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Χώρας, το «Κτήμα Κάμπος» αποτελεί ένα καινοτόμο παράδειγμα βιωσιμότητας και ένα οικολογικό αντιπρόταγμα ανάπτυξης, ευημερίας και αυτάρκειας, με σεβασμό στη φύση και τον άνθρωπο. «Εδώ καλλιεργούσαν οι προπαππούδες. Πριν από έξι χρόνια αποφάσισα να φύγω από το πολύβουο μελίσσι της Αθήνας, ήρθα εδώ και αφιερώθηκα στη γη. Μεγάλο κομμάτι ήταν ξερό, κατάξερο θα ‘λεγα. Τα αμπέλια ήταν στα τελευταία τους όπως και κάποια δέντρα που είχε φυτέψει ο παππούς μου. Τώρα το καμαρώνω, έχει πρασινίσει ένα κομμάτι γης, που θα ήταν ξερό» μας λέει.
Το κτήμα βασίζεται σε έναν συνδυασμό βιώσιμων πρακτικών καλλιέργειας όπως η περμακουλτούρα (αεικαλλιέργεια) και η βιοκαλλιέργεια, η αναγεννητική γεωργία και η βιοδυναμική, η φυσική και παραδοσιακή καλλιέργεια. Πρόκειται για ένα αειφόρο εγχείρημα βασισμένο σε αρχές όπως η κυκλική οικονομία, η αναγέννηση των οικοσυστημάτων (regeneration), η ανακύκλωση και η αυτάρκεια. Όλοι οι σπόροι στο κτήμα είναι παραδοσιακοί και τα προϊόντα βιολογικά με απόλυτο σεβασμό στη φύση. «Στόχος του κτήματος είναι η αυτάρκεια στην τροφή και την υγεία. Είναι zero waste, αρκετά πράγματα επαναχρησιμοποιούνται και έχω καταφέρει να μην αγοράζω τίποτα για το κτήμα».
Το να πρασινίζει ένα κομμάτι γης υπό περιοριστικές εδαφοκλιματικές συνθήκες όπως αυτές της Νάξου δεν είναι απλή υπόθεση. «Τους πρώτους 6 μήνες δεν είχα βγει από την πόρτα του κτήματος, δούλευα μέρα νύχτα, αλλά αυτό δεν το θεωρείς ακριβώς δουλειά, είναι απασχόληση. Είναι ένα μαγικό ταξίδι να είσαι καλλιεργητής, πρέπει να παρατηρείς όλα όσα γίνονται στο κτήμα για να καταλάβεις πού πατάς και πού βρίσκεσαι, πώς θα εμπλουτίσεις τη γη και πώς θα κρατήσεις τον νερό, το οποίο,περισσότερο από ποτέ, είναι και το πιο πολύτιμο αγαθό».
Ο πλούτος της γης
H καλλιέργεια της γης ξεκινάει από ένα υγιές χώμα. «Επένδυσα τα πρώτα μου χρόνια εδώ στον εμπλουτισμό της, στο να φτιάξω ένα υγιές χώμα. Είναι κάτι που δεν μπορείς να κάνεις από τη μια χρονιά στην άλλη, εμένα μου έχει πάρει 6 χρόνια. Το να βλέπω όμως να αλλάζει το χρώμα του και η μυρωδιά του χώματος και να ανεβαίνει η βιοποικιλότητα σε έντομα, είναι από τα πιο υπέροχα πράγματα που έχω καταφέρει στη ζωή μου. Έχω φτιάξει τη βάση της καλλιέργειάς μου. Θέλει πολύ βελτίωση ακόμα, αλλά σε σχέση με το τι βρήκα και τα τριγύρω κτήματα, είναι σε ένα πάρα πολύ καλό επίπεδο».
Με εδαφοβελτιωτικές μεθόδους όπως την αμειψισπορά (η εναλλαγή καλλιεργειών στο ίδιο χωράφι) το χώμα εμπλουτίζεται με συστατικά που τα φυτά αποδίδουν στο έδαφος. Με τη συγκαλλιέργεια αυξάνεται η γονιμότητα του εδάφους και εξοικονομείται χώρος και νερό, ενώ με φυτά που απωθούν τα έντομα επιτυγχάνεται η οικολογική καταπολέμηση τους. «Αυτούς που η χημική καλλιέργεια ονομάζει εχθρούς, εμείς αποκαλούμε συνταξιδιώτες» λέει ο Βασίλης.
Σημαντικό παράγοντα στην αναγέννηση του εδάφους διαδραματίζει το χούμο, το οποίο, όπως μας εξηγεί «είναι η οργανική ουσία, ο πλούτος της γης. Όσο περισσότερο χούμο έχει το έδαφος, τόσο πιο πολύ νερό κρατάει. Και όσο μεγαλύτερη βλάστηση έχει η επιφάνεια του εδάφους τόσο λιγότερο νερό διαφεύγει. Οι ρίζες, οι κορμοί και η επιφανειακή βλάστηση κόβουν την ταχύτητα του νερού και επιτρέπουν στη γη να το πιεί».
Το ξηροθερμικό κλίμα της Νάξου αποτελούσε ανέκαθεν πρόκληση για την καλλιέργεια της γης. «Εδώ στους ξερότοπους το βράδυ έχει υγρασία, αλλά με το πρώτο φως του ήλιου έχουν γίνει όλα ξερά. Το θέμα είναι πώς θα είναι το χώμα ζωντανό για να συγκρατήσει το νερό και να το κατεβάσει. Τα μικροφράγματα για παράδειγμα που φτιάχτηκαν επί δημαρχίας Μανώλη Γλέζου στην Απείρανθο (1987-88) σταματούσαν την ταχύτητα του βρόχινου νερού και έδιναν χρόνο στη γη να το απορροφήσει, εμπλουτίζοντας τον υδροφόρο ορίζοντα» λέει ο Βασίλης καθώς κάνουμε μια στάση να δούμε το κτήμα από ψηλά.
Μια διαχρονικά βιώσιμη πρακτική ήταν οι αναβαθμίδες. «Όλες αυτές οι αναβαθμίδες (ή πεζούλες, αχτιά, χαλιά) στα βουνά καλλιεργούνταν με το βόδι και το άροτρο και, όπου δεν πήγαινε το βόδι, με την αξίνα. Εκτός από το ότι δημιουργούσαν κομμάτια καλλιεργήσιμης γης, έπαιζαν ρόλο και στη συγκράτηση του νερού, καθώς άλλαζαν την κλίση του εδάφους. Είναι άλλο να έχεις έναν λόφο όπου στη βροχή το νερό θα φύγει με ταχύτητα συμπαρασύροντας το χώμα και άλλο να έχεις οριζόντια επίπεδα όπου συγκρατείται το χώμα. Ο τρόπος που καλλιεργούσαν οι παλιοί βοηθούσε πάρα πολύ στη συγκράτηση του νερού. Το είχαν σκεφτεί ακόμη και τότε που έβρεχε περισσότερο και δεν υπήρχε τόσο μεγάλη έλλειψη» εξηγεί ο Βασίλης.
Μια άλλη βασική τεχνική για καλλιέργειες σε ξηρές περιοχές με θερμό κλίμα είναι η οργανική εδαφοκάλυψη, η οποία διατηρεί την υγρασία του εδάφους και μειώνει την ανάγκη για πολλά ποτίσματα. «Ρίχνω μια γενναία ποσότητα φύκια, φύλλα από το λιοτρίβι (ηλιόφιλα), μαλλί προβάτων που έχουμε ξάσει με τις ώρες, τρίμματα από τον θρυμματιστή, υπολείμματα από τις αποστάξεις και όλα αυτά τα ενσωματώνω με ένα μικρό σκαπτικό».
Ο καινοτόμος τρόπος με τον οποίο καλλιεργεί ο Βασίλης είναι σε πολλούς άγνωστος. «Όταν ήρθα εδώ, πολλοί κοροϊδεύανε. “Ήρθε ο Αθηναίος τώρα να καλλιεργήσει” λέγανε. Αλλά σήμερα βλέπεις τη διαφορά με τα γύρω αμπέλια, πολλά από τα οποία είναι μόνο πέτρα και ξέρα. Κατέβηκε ο γείτονας ο κυρ Βασίλης και μου ‘λεγε, “εμείς τα λακίζουμε, τα ψεκάζουμε, τα κάνουμε, τα ράνουμε και δεν τρώμε σταφύλια, εσύ τίποτα δεν κάνεις και σε βλέπω κάθε χρόνο τρυγάς!”. Νομίζει ότι δεν κάνω τίποτα. Φέτος του είπα για φύκια και εδαφοκάλυψη και κάπως με άκουσε. Ένας άλλος γείτονας, αφού μου έκανε την καζούρα του αιώνα, μου ζήτησε τελικά να πάρει φύκια».
Σε αντίθεση με τις συμβατικές καλλιέργειες, οι οργανικές και βιοδυναμικές πρακτικές αποφεύγουν τα συνθετικά λιπάσματα και τα χημικά δίνοντας έμφαση στην υγεία του εδάφους. «Η σύγχρονη χημική καλλιέργεια χρησιμοποιεί τη γη σαν στήριγμα», επισημαίνει ο Βασίλης. «Πιάνεις μια χούφτα χώμα και είναι νεκρό, δεν έχει τίποτα, ενώ κανονικά μια χούφτα χώμα έχει τρισεκατομμύρια μικροοργανισμούς. Τα αγροχημικά, η μονοκαλλιέργεια και τα εντομοκτόνα καταστρέφουν τη γη. Αλλά αν σε μια κοινωνία, το 1% παράγει την τροφή, δεν μπορεί να έχει βιώσιμες πρακτικές».
Αν και παραδοσιακά η καλλιέργεια της γης συνδέεται με την άροση, οι βιώσιμες πρακτικές επιδιώκουν να την περιορίζουν. «Καθώς το σκάψιμο διαταράσσει τα ριζίδια των φυτών και τις επιφανειακές ρίζες, το αποφεύγω. Αυτό που κάνω μια φορά τον χρόνο είναι με την πιρούνα να αραιώνω λίγο το χώμα για να οξυγονώνονται καλύτερα οι ρίζες και να “αναπνέει” το έδαφος. Αλλά επειδή ακριβώς δεν σκάβω, αυτό που μου έχει κάνει τρομερή εντύπωση είναι πως φυτρώνουν παντού δέντρα. Βγαίνουν μουριές, λεμονιές, σχινιές, αγριελιές, τα ξεριζώνω, τα βάζω σε γλαστράκια και είτε τα χαρίζω, είτε τα κρατάω να τα φυτέψω σε πιο βολικά σημεία του νησιού».
Προτεραιότητα του Βασίλη είναι να ενισχύσει την βιοποικιλότητα του εδάφους καθώς όσο πιο πλούσιο είναι το οικοσύστημα, τόσο περισσότερο νερό μπορεί να συγκρατήσει. «Έχω φυτέψει καμία πενηνταριά φρουτόδεντρα και αρκετά δέντρα που παίζουν ρόλο ανεμοφράκτη. Κι όταν βρίσκω βότανα, μαζεύω τον σπόρο τους και τον πετάω στο κτήμα για να ανέβει η βιοποικιλότητα» λέει ο Βασίλης καθώς βγάζει από την τσέπη του και μου δείχνει έναν σπόρο αγγελικής αρχαγγελικής (Angelica archagellika).
Αυτάρκεια
«Όλα αυτά που συμβαίνουν εδώ είναι μια λαχτάρα χρόνων και μια απάντηση στο πώς θα μπορούσαμε να στήσουμε έναν άλλο τρόπο ζωής, όπου θα είμαστε αυτάρκεις, αλλά θα βοηθάμε και τη γη. Θα προσφέρουμε στην κοινωνία κάτι που θρέφει, κάτι που δίνει θεραπεία. Θεωρώ ότι προϊόντα σαν αυτά που βγαίνουν στο κτήμα έχουν αληθινή θρέψη σε αντίθεση με ό,τι προσφέρει η μαζική παραγωγή» μας λέει ο Βασίλης καθώς κατευθυνόμαστε προς τα μελίσσια.
Στο κτήμα Κάμπος συναντά κανείς μια εντυπωσιακή ποικιλία φρούτων, λαχανικών και βοτάνων από παραδοσιακές ποικιλίες σπόρων. Φρουτόδεντρα όπως μπανανιές, χουρμαδιές, μουριές και ροδιές, ευωδιαστά βότανα και αρωματικά φυτά όπως δεντρολίβανα, φασκόμηλα, θυμάρια, ιβίσκο, ελίχρυσο, κίστο, λεμονόχορτο, κουρκουμά, τζίντζερ, έναν πολύχρωμο μπαξέ γεμάτο ντοματάκια, αγκινάρες, μπάμιες, πιπεριές, αγγούρια, κολοκύθια. Εξερευνώντας τις αναβαθμίδες ακολουθούν γλυκοπατάτες, φράουλες, χαρουπιές, ζαχαροκάλαμα, καλαμπόκια, σταφύλια.
Από αυτά ο Βασίλης κάνει μια σειρά μεταποιήσεων: φυσικά σκευάσματα, αιθέρια έλαια, βάμματα, πετιμέζια, αποξηραμένα φρούτα, σιρόπια, αποστάγματα, πρόπολη, μαρμελάδες με στέβια, κηραλοιφές, σαπούνια και πολλά άλλα. «Εγώ λατρεύω να είμαι στο χωράφι, αλλά δεν μπορώ να κάνω τον πωλητή. Το έκανα μια χρονιά, βγήκα στη γύρα, στο κουρμπέτι που λέμε, υπήρχε ανταπόκριση από τα μαγαζιά, αλλά βλέποντας τι γίνεται στη Νάξο με τον υπερτουρισμό και την υπερεκμετάλλευση αποφάσισα ότι δεν ήθελα να είμαι μέρος αυτού του συστήματος. Δεν ξαναέδωσα στη Νάξο». Σήμερα, δίνει σε πολύ λίγα καταστήματα, όλα συνεργατικά, σε Αθήνα (Καταλαχού, Σβούρα), Θεσσαλονίκη, Κρήτη (Terraverde, Από Κοινού), Αμοργό (Βοτανικός) αλλά και σε οικογένειες και παρέες που κάνουν μαζικές παραγγελίες, και βέβαια κάνει και κάποιες ανταλλαγές χέρι-χέρι. «Το κύριο εισόδημά μου είναι τα αιθέρια έλαια που δίνω στον Κορρέ, η γλυκοπατάτα και μετά όλα τα μεταποιημένα, καμιά 40ρια ετικέτες».
Για το κτήμα καταναλώνει συνολικά 8-10 λίτρα βενζίνη τον χρόνο και το επόμενο βήμα είναι να αυτονομηθεί και ενεργειακά. O Bασίλης έχει αγοράσει ήδη φωτοβολταϊκά 1.500 watt με σκοπό να αυτονομηθεί το πότισμα. Όσο υπάρχει ήλιος, μια αντλία θα ανεβάζει το νερό σε δεξαμενές σε υψόμετρο και μετά θα ποτίζει με φυσική ροή.
Μια πρωτότυπη ιδέα για φυσικό αλάτι
Τα τελευταία 2-3 χρόνια ο Βασίλης έχει βρει έναν καινοτόμο τρόπο να παράγει το δικό του αλάτι. Όπως μας εξηγεί «η μεγαλύτερη ποσότητα πλαστικών που τρώει ο δυτικός κόσμος προέρχεται από το αλάτι, τα ψάρια και τα συσκευασμένα τρόφιμα». Σύμφωνα με έρευνες καταναλώνουμε 5 γραμμάρια πλαστικού κάθε βδομάδα, που αναλογεί στο μέγεθος μιας πλαστικής κάρτας. «Το να συλλέξει κανείς το αλάτι είναι εύκολο, ξέρω τους βράχους και τα μέρη απ’ όπου θα μπορούσα με το καγιάκ να το μαζέψω, αλλά ήθελα να το πάω ένα βήμα παραπέρα, να μην έχει ούτε πλαστικά, ούτε ρύπανση, οπότε σκαρφίστηκα αυτόν τον τρόπο».
«Μίλησα με καθηγητές πανεπιστημίων, μεταπτυχιακούς, διδακτορικούς, έκανα πολλά πειράματα και αποτυχημένες προσπάθειες και τελικά, μέσα από τη μέθοδο trial and error των Ρωμαίων κατέληξα σε αυτό το μοντέλο, το οποίο είναι πειραματικό και πρωτότυπο, δεν υπάρχει πουθενά αλλού στον κόσμο» μας λέει καθώς φτάνουμε μπροστά στο θερμοκήπιο. Εκείνη την ώρα γίνονταν κάποιες επισκευαστικές εργασίες από τον Αρνάου, έναν από τους πολλούς εθελοντές που αποφάσισε να έρθει στο κτήμα Κάμπος για να επεκτείνει τις γνώσεις του στην αειφορική καλλιέργεια.
Με ειδικούς σωλήνες για τρόφιμα, ανοξείδωτη αντλία και ειδικό φίλτρο που κρατάει τα μικροπλαστικά και τη ρύπανση ο Βασίλης τραβάει το θαλασσινό νερό, το οποίο στη συνέχεια περνάει από διαδικασίες εξάτμισης σε φυσικές επιφάνειες σε ένα κλειστό θερμοκήπιο. «Με αυτόν τον τρόπο παράγω αλάτι πολύ καλής ποιότητας και το επόμενο βήμα είναι με μια γυάλινη στέγη που θα συγκρατεί το νερό που εξατμίζεται, το οποίο είναι ιδανικό για ποτίσματα. Είναι μια ιδέα που θέλω να πατεντάρω και να την αφήσω ελεύθερη γιατί θα μπορούσε να αποτελέσει λύση αειφορίας».
Το θερμοκήπιο χωράει 8 κυβικά νερού σε μια επιφάνεια εξάτμισης 37 τετραγωνικών και χρειάζονται περίπου 2 μήνες για να εξατμιστεί το νερό. «Αν βάλεις λιγότερο νερό η εξάτμιση γίνεται πιο γρήγορα, αλλά φαντάσου σε ένα οποιοδήποτε νησάκι-ξερότοπο να είχες 370 τ.μ. επιφάνεια. Θα έβγαζες 80 κυβικά πόσιμο νερό σε ένα μήνα. Στηρίζεις ένα σπίτι, έναν κήπο και έχεις πολύ σοβαρό εισόδημα από το αλάτι. Φαντάσου τώρα πόσο νερό θα μπορούσε να δημιουργηθεί σε ακόμη μεγαλύτερη κλίμακα».
Νερό, είδος πολυτελείας
Οι ανάγκες σε νερό στο κτήμα καλύπτονται από μια φυσική λίμνη λίγα μέτρα από τη θάλασσα. «Είμαστε πολύ τυχεροί, υπάρχει μια μεγάλη λεκάνη απορροής, ένα υπέροχο μικρό διαμαντάκι για το οικοσύστημα, που έχει πάντα γλυκό νερό, αλλά δεν ξέρουμε για πόσο. Υπήρχαν χειμώνες που είχαμε αποκλειστεί, κατέβαινε το νερό σαν ποτάμι, όμως τα τελευταία χρόνια δεν έχει τρέξει. Μόνο πρόπερσι είδα ένα μικρό ποταμάκι, που καμία σχέση δεν είχε με τα παλαιότερα χρόνια. Έχει κατέβει πάρα πολύ ο υδροφορέας και οι ορεινές πηγές έχουν πια στερέψει».
Καθώς οι πηγές στα ορεινά στερεύουν, οι συνθήκες για τους παραγωγούς γίνονται εξαιρετικά δύσκολες. «Ένας από τους τελευταίους κτηνοτρόφους που παράγει παραδοσιακά τυριά Νάξου όπως αρσενικό και το ξινότυρο είχε μια απίθανη αρτεσιανή πηγή, στα 800 μέτρα υψόμετρο. Εδώ και τρία χρόνια έχει στερέψει. Ο άνθρωπος κουβαλάει νερό στα ζώα του με τα μπιτόνια. Είναι ο τελευταίος της γενιάς που κάνει αυτή την κτηνοτροφία».
Το τελευταίο αγροτικό νησί των Κυκλάδων
«Για μένα η Νάξος πεθαίνει» λέει ο Βασίλης. «Τα νησιά ήταν αυτάρκη. Στην εποχή του παππού μου καλλιεργούσαν τα πάντα, και μέσα από την ολιγάρκεια ζούσαν ολόκληρες οικογένειες. Σήμερα, οι καλλιέργειες σε σιτηρά είναι μόνο για ζωοτροφές. Όσπρια δεν καλλιεργούνται. Μόνο λίγοι μπαξεβάνηδες δίνουν σε ταβέρνες και μανάβικα, αλλά αν λάβουμε υπόψη ότι η κατανάλωση είναι από 400.000 επισκέπτες, δεν αρκούν ούτε για τους κατοίκους του νησιού. Η μεγάλη παραγωγή είναι η πατάτα όμως αυτοί οι σπόροι-υβρίδια χρειάζονται αδιανόητες ποσότητες νερού και λιπασμάτων για να καλλιεργηθούν. Σήμερα, πολλοί τόποι της ορεινής Νάξου έχουν πλέον ερημώσει και όσα φρουτόδεντρα υπήρχαν τώρα ρημάζουν λόγω της λειψυδρίας».
Η παρατεταμένη έλλειψη νερού σε συνδυασμό με την ανακοίνωση της δημοτικής αρχής για τις αυξήσεις στα τέλη κατανάλωσης με αναδρομική ισχύ, έφερε τη Νάξο στο επίκεντρο των συζητήσεων για τη λειψυδρία και μια σειρά αναταραχών στο νησί. Το καλοκαίρι το κλίμα ήταν τεταμένο και το επίμαχο θέμα για όλους ήταν το νερό. Το κύμα αγανάκτησης εκδηλώθηκε μέσα από λαϊκές συνελεύσεις, κινητοποιήσεις και παρεμβάσεις στις συνεδριάσεις του δημοτικού συμβουλίου. Αν και μισθώθηκαν αφαλατώσεις για τις ανάγκες του καλοκαιριού, οι νησιώτες έκαναν λόγο για νερό αμφίβολης ποιότητας με εξαιρετικά χαμηλή πίεση, ενώ για τους παραγωγούς οι συνθήκες ήταν ακόμη πιο κρίσιμες. Πολλοί δεν έσπειραν και όσοι το έκαναν είδαν την παραγωγή τους να μειώνεται θεαματικά. «Η κατάσταση με το νερό και μάλιστα το κόστος που επέβαλαν, ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι» επισημαίνει ο Βασίλης που πήρε μέρος στις κινητοποιήσεις.
Αίτημα των κατοίκων είναι να αρθούν τα μέτρα για την κοστολόγηση του νερού και να εκκινήσει μια συζήτηση από μηδενική βάση με μια πιο δίκαιη κατανομή. «Δεν γίνεται να πληρώνουμε εμείς τον τουρισμό. Οι άνθρωποι που είναι στο χωριά δεν έχουν καμιά παροχή, ούτε γιατρούς, ούτε δασκάλους, ούτε καν συγκοινωνία και θα πληρώσουν το νερό για τις πισίνες;».
Για χωριά όπως ο Κινήδαρος που μέχρι τώρα είχαν υδατική αυτονομία και τροφοδοτούσαν τη Χώρα, οι αυξήσεις κυμαίνονται από 100% έως και 900%. «Είναι θέμα επιβίωσης για την ορεινή Νάξο. Τα μαγαζάκια και τα ταβερνάκια στα ορεινά χωριά είναι αυτά που κρατάνε την παράδοση και τα προϊόντα της. Κάτω, όπου κι αν πας να φας, είτε στην Πλάκα, είτε στη Μύκονο, είναι το ίδιο πράγμα, από τη λαχαναγορά έρχονται τα προϊόντα, σεφ τα φτιάχνουν».
Από τις τελευταίες τοπικές συνελεύσεις για το θέμα του νερού προέκυψαν ομάδες εργασίας, επικοινωνίας και έρευνας. Οι κάτοικοι αποφάσισαν να ξεκινήσουν να συλλέγουν πληροφορίες σχετικά με το νομοθετικό πλαίσιο, τη διαχείριση του νερού, τις επιπτώσεις των γεωτρήσεων και των αφαλατώσεων αλλά και εναλλακτικές βιώσιμες λύσεις για την υδατική επάρκεια του νησιού. «Στόχος είναι να καταλάβουμε τι γίνεται με το νερό και πως θα μπορούσαν τα πράγματα να γίνουν διαφορετικά».
Ο Βασίλης ευελπιστεί αυτή η κινητοποίηση για το νερό να οδηγήσει σε περαιτέρω συλλογικές δράσεις προς όφελος του τόπου, όπως αναδασώσεις και μαζικές φυτεύσεις για την αναβίωση της χλωρίδας του νησιού και τη δημιουργία βρώσιμων δασών αλλά και τη διεξαγωγή εκπαιδευτικών δράσεων για μικρούς και μεγάλους. Όραμά του δεν είναι άλλο από την εφαρμογή όλων όσων εφαρμόζονται τα τελευταία 6 χρόνια στο κτήμα Κάμπος σε μεγαλύτερη κλίμακα για τη βιωσιμότητα του τόπου.
Όλες οι φωτογραφίες και οι λήψεις με το drone τραβήχτηκαν από τον φωτοδημοσιογράφο Santiago Botero.