Στοιχεία για τις υποδομές, την κατανάλωση νερού, την τουριστική κίνηση, τις διαθέσιμες κλίνες, όπως τα συλλέξαμε κατά τη διάρκεια ζωής των «Βιώσιμων Κυκλάδων».
AΠΟ ΤΟΥΣ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ, ΤΕΡΕΖΑ ΠΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ
Ήταν 18 γεμάτοι μήνες. Τα αρχικά, λιγότερο φιλόδοξα σχέδια γρήγορα πετάχτηκαν στην άκρη και αρχίσαμε να εμβαθύνουμε προς πάσα κατεύθυνση σχετικά με τα πολλαπλά προβλήματα που προκαλεί ή επιδεινώνει ο υπερτουρισμός στις Κυκλάδες. Σε αυτόν τον ενάμιση χρόνο, γράψαμε για την αύξηση της τουριστικής ζήτησης και πώς επιδρά στις υποδομές, με ειδική έμφαση στα δίκτυα ύδρευσης και τη διαχείριση απορριμμάτων· για την επέκταση της δόμησης και τις αντιδράσεις που συναντά· για τη Φέρουσα Ικανότητα των νησιών και πώς δοκιμάζεται από ένα μοντέλο ανάπτυξης που εξελίσσεται χωρίς σχέδιο, με τις αρχές του κράτους και της αυτοδιοίκησης να τρέχουν πίσω από τις εξελίξεις που δημιουργεί το διογκούμενο κύμα των αφίξεων.
Ως κατακλείδα, θελήσαμε να σας αφήσουμε με έναν χάρτη με τα βασικά δεδομένα των οκτώ νησιών με τα οποία ασχοληθήκαμε πιο εκτεταμένα – τη Σίφνο, την Τήνο, την Πάρο, τη Θήρα, τη Νάξο, την Αμοργό, τη Μύκονο και την Ίο. Ήταν ένα σύνθετο εγχείρημα, όπως δυστυχώς εξακολουθεί συχνά να είναι η αναζήτηση στοιχείων στη χώρα μας: οι αρμόδιοι υπάλληλοι σε δήμους και λιμενικά ταμεία δεν ήταν πάντα συνεργάσιμοι και τα στοιχεία από διαφορετικές πηγές ήταν ενίοτε αντιφατικά. Όπως και σε κάθε άλλο πεδίο της δημόσιας πολιτικής, η απουσία δεδομένων συμβάλλει στην αδιαφάνεια και δυσχεραίνει τη λήψη σωστών αποφάσεων.
Ακολουθεί μία σύνοψη για κάθε νησί, το πλήρες προφίλ του οποίου μπορείτε να βρείτε πάνω στον χάρτη που φτιάξαμε:
ΣΙΦΝΟΣ
Το δημοφιλές νησί των Δυτικών Κυκλάδων έχει γίνει εστία αντιπαραθέσεων τον τελευταίο καιρό. Οι υπέρμαχοι της προστασίας του τοπίου εντείνουν τον αγώνα τους για να αποτραπεί η περαιτέρω επέκταση του τσιμέντου, ενώ παράλληλα ορισμένοι ντόπιοι ανησυχούν ότι οι κυοφορούμενοι περιορισμοί στην εκτός σχεδίου δόμηση θα κάνουν τις περιουσίες τους να χάσουν την αξία τους (θέματα που καλύψαμε εδώ, εδώ και εδώ, και που συζητήσαμε με τον τοπικό πληθυσμό σε εκδήλωση που οργανώσαμε τον περασμένο Οκτώβριο).
Σύμφωνα με στοιχεία του Δήμου Σίφνου που συλλέξαμε στα ρεπορτάζ μας, ο συνολικός αριθμός καταλυμάτων στο νησί αυξήθηκε κατά 63% μεταξύ Μαΐου 2018 και Μαΐου 2023 (από 307 σε 504). Οι διαθέσιμες κλίνες έχουν αυξηθεί από 747 σε 1048 από το 2004 έως το 2024, αλλά οι αριθμοί αυτοί δεν συμπεριλαμβάνουν τη ραγδαία αναπτυσσόμενη βραχυχρόνια μίσθωση. Οι ακτοπλοϊκές αφίξεις αυξήθηκαν από 96.854 το 2014 σε 149.615 στο πρώτο εννιάμηνο του 2024.
Μεταξύ του 2018-22 δόθηκαν άδειες για 81 νέες οικοδομές και για προσθήκες σε 40 ακόμα, αυξάνοντας τη δόμηση στο νησί κατά 24.619 τ.μ. Το 2023 εκδόθηκαν 46 άδειες για νέα κτίρια (εκ των οποίων 17 με πισίνα). Μεταξύ του Ιανουαρίου του 2020 και του Ιουνίου του 2024, σύμφωνα με την «Καθημερινή», έγιναν 501 αγοραπωλησίες ακινήτων στο νησί.
Γράψαμε επίσης για τον ΧΥΤΑ (Χώρο Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων) Σίφνου, που λειτουργεί – έστω με προβλήματα – από το 2020 και που πέρασε πρόσφατα (1/11/2024) στον έλεγχο του Φορέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ) της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου. Η διαδικασία αποκατάστασης του ΧΑΔΑ του νησιού, παρ’ ολ’ αυτά, δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί (η μελέτη έχει γίνει από τον Δήμο και το υπουργείο Περιβάλλοντος).
Το περασμένο καλοκαίρι ασχοληθήκαμε επίσης με το ζήτημα της λειψυδρίας, που οδήγησε στην προκήρυξη κατάστασης εκτάκτου ανάγκης στο νησί (χωρίς ωστόσο συνοδευτικά μέτρα περιορισμού της κατανάλωσης). Σύμφωνα με το τμήμα Ύδρευσης & Αποχέτευσης του Δήμου, η κατανάλωση στη Σίφνο έχει αυξηθεί από 80.000 κυβικά μέτρα ετησίως το 2004 σε 170.000 το 2014 και 310.000 το 2024 – με άλλα λόγια, ουσιαστικά τετραπλασιάστηκε κατά την τελευταία 20ετία!
Η Σίφνος διαθέτει δύο μονάδες αφαλάτωσης (θαλασσινό νερό) στον Πλατύ Γιαλό (δυναμικότητα: 1.000 & 500 κ.μ./ημέρα) και δύο μονάδες (επεξεργασίας υφάλμυρου νερού) στις Καμάρες (δυναμικότητα 750 & 500 κ.μ./ημέρα). Συνολικά το νησί εξαρτάται σε ποσοστό 70% από την αφαλάτωση για τις ανάγκες ύδρευσης του. Στο νησί υπάρχουν επίσης συνολικά 21 δημοτικές γεωτρήσεις. Η τηλεμετρία λειτουργεί στο δίκτυο ύδρευσης από το 2022. Στη Σίφνο λειτουργούν τρεις βιολογικοί καθαρισμοί: στις Καμάρες, στον Πλατύ Γιαλό και στο Κάστρο.
ΤΗΝΟΣ
Η γειτόνισσα προς βορρά της Μυκόνου έχει σταματήσει εδώ και καιρό να είναι γνωστή αποκλειστικά για τον θρησκευτικό τουρισμό. Τα δεκάδες όμορφα χωριά που είναι διάσπαρτα στο νησί, η κουζίνα και η οινοπαραγωγή της προσελκύουν ολοένα και περισσότερους τουρίστες – και επενδυτές στο real estate: στο ίδιο ρεπορτάζ της «Καθημερινής» που αναφέραμε, για την περίοδο 2020-2024, ήταν δεύτερη σε αγοραπωλησίες στις Κυκλάδες (2.127), οριακά πίσω από την Πάρο και μπροστά από την Μύκονο και τη Σαντορίνη.
Οι ακτοπλοϊκές αφίξεις στο ανεμοδαρμένο νησί αυξήθηκαν από 392.965 το 2014 σε 458.701 στο πρώτο εννιάμηνο του 2024. Στην ίδια περίοδο, οι διαθέσιμες κλίνες αυξήθηκαν από 2.238 σε 2.473.
Η αυξημένη κίνηση – και οικοδομική δραστηριότητα – ασκούν έντονη πίεση σε προβληματικές υποδομές. Η Τήνος είναι ένας από τους τελευταίους Δήμους της χώρας εξαιτίας των οποίων η Ελλάδα εξακολουθεί να πληρώνει πρόστιμα στην ΕΕ για παραβίαση της ενωσιακής νομοθεσίας σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων. Στο νησί δεν υπάρχει ακόμα ΧΥΤΑ – τα σκουπίδια στέλνονται στη μονάδα δεματοποίησης στο Κοσίνι, χωρίς να μεταφέρονται ποτέ σε τοποθεσία εκτός του νησιού, όπως ήταν η αρχική πρόβλεψη. Σύμφωνα με τον ΦΟΔΣΑ, τον περασμένο Δεκέμβριο υπεγράφη σύμβαση για την κατασκευή ΧΥΤΥ (Χώρου Ταφής Υπολειμμάτων) και ΜΕΒΑ (Μονάδας Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων). Την ανακύκλωση στο νησί έχει αναλάβει η ΚΟΙΝΣΕΠ Καλλονή-Κελλιά.
Τεράστια είναι τα προβλήματα και με την ύδρευση – από τα πρώτα θέματα που καλύψαμε στις «Βιώσιμες Κυκλάδες» (εδώ και εδώ). Όπως καταγράψαμε το περασμένο καλοκαίρι (Τήνος: Η δύσκολη εξίσωση της υδροδότησης), ο χειμώνας 2023-2024 ήταν ο πιο άνυδρος των τελευταίων ετών. Από την 1η Σεπτεμβρίου του 2023 έως το τέλος Ιουνίου 2024 έπεσαν στο νησί μόλις 251 χιλιοστά βροχής. Είδαμε το σχεδόν άδειο φράγμα της Βακέτας (χωρητικότητα 140.000 κ.μ.), που πέρυσι δεν συνέβαλε καθόλου στην υδροδότηση της Χώρας, και μάθαμε για τις διακοπές ύδρευσης, τη μεταφορά νερού με βυτία σε χωριά, κ.ο.κ. Όσον ήμαστε εκεί, ήταν υπό εξέλιξη μεγάλη διαρροή στη Χώρα, που ο Δήμος, παρά τη συνδρομή της ΕΥΔΑΠ, αδυνατούσε επί εβδομάδες να εντοπίσει.
Η Χώρα της Τήνου έχει πλέον 100% εξάρτηση από την αφαλάτωση, σύμφωνα με τον αρμόδιο αντιδήμαρχο, Γιάννη Ζαλώνη. Στο νησί λειτουργούν τέσσερις μονάδες, δύο δυναμικότητας 1.000 κυβικών ημερησίως, μία των 700 και μία των 620 κυβικών). Πέρυσι, χρειάστηκε να γίνει μίσθωση δύο επιπλέον μονάδων για τις ανάγκες του καλοκαιριού.
ΠΑΡΟΣ
Πρόκειται για το Κυκλαδονήσι που τα τελευταία χρόνια πλησιάζει τα επίπεδα κορεσμού που έχουν φτάσει η Μύκονος και η Σαντορίνη. Ήταν άλλωστε το νησί με τις περισσότερες αγοραπωλησίες ακινήτων την περίοδο 2020-2024 (2.172). Με τον αριθμό των οικοδομικών αδειών, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, να εκτοξεύεται από 82 το 2014 σε 349 πέρυσι, καταγράψαμε τις επιπτώσεις της επικρατούσας ασυδοσίας (π.χ. εδώ και εδώ).
Οι ακτοπλοϊκές αφίξεις στην Πάρο έχουν υπερδιπλασιαστεί τα τελευταία 20 χρόνια, ξεπερνώντας στο εννιάμηνο του 2024 το 1 εκατομμύριο. Οι αεροπορικές αφίξεις, από την πλευρά τους, έχουν δεκαπλασιαστεί από το 2004, ενώ έχουν αυξηθεί επτά φορές μόνο κατά την τελευταία δεκαετία, φτάνοντας πέρυσι τους 171.597 επιβάτες. Ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά όταν ολοκληρωθούν (θεωρητικά εντός του 2026) τα έργα επέκτασης του αεροδρομίου, ο νέος τερματικός σταθμός του οποίου θα είναι 17 φορές μεγαλύτερος από τον σημερινό.
Η Πάρος διαθέτει ΧΥΤΑ, διαγωνισμό για την επέκταση του οποίου προκήρυξε ο ΦΟΔΣΑ Ν. Αιγαίου τον περασμένο Ιούλιο (ο όγκος σύμμεικτων απορριμμάτων που διαχειρίστηκε πέρυσι ήταν 13.748 τόνοι). Είναι επίσης έτοιμη να δημοπρατηθεί η σχεδιαζόμενη Μονάδα Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων. Παρά τα έργα, η οικοδομική υπερδραστηριότητα, η τουριστική κίνηση και η έλλειψη προσωπικού έφεραν το νησί ξανά στα πρόθυρα του αδιεξόδου στη διαχείριση των απορριμμάτων, όπως αναδείξαμε εδώ.
Σύμφωνα με τη ΔΕΥΑ Πάρου, η κατανάλωση νερού στο νησί αυξήθηκε κατά 82% στη δεκαετία 2014-24, φτάνοντας τα 2.573.183 κ.μ. Το νησί διαθέτει δύο μονάδες αφαλάτωσης στην Παροικιά, συνολικής ημερήσιας δυναμικότητας 2.500 κ.μ., και μία στη Νάουσα (1.200 κ.μ./ημέρα). Διαθέτει επίσης 30 δημοτικές γεωτρήσεις και σύστημα τηλεμετρίας για τον έλεγχο των διαρροών.
Οι τρεις βιολογικοί καθαρισμοί του νησιού βρίσκονται στο Κρωτήρι (εξυπηρετεί την ευρύτερη περιοχή της Παροικιάς), στις Κολυμπήθρες (για την ευρύτερη περιοχή της Νάουσας) και στο Καμινάκι Μάρπησσας (οικισμοί Πρόδρομος, Μάρμαρα, Μάρπησσα, Πίσω Λιβάδι και Λογαράς). Πέρυσι το καλοκαίρι γράψαμε για τα σχέδια της ΔΕΥΑ για μία τέταρτη μονάδα στην Τρυπητή (νότια Πάρος) και τις αντιδράσεις σε αυτήν κατοίκων και ιδιοκτητών παραθεριστικών κατοικιών της περιοχής. Η τελική απόφαση για το αν θα γίνει ο νέος βιολογικός δεν έχει ακόμα ληφθεί.
ΘΗΡΑ
Το πιο διάσημο ίσως ελληνικό νησί βρέθηκε στις ειδήσεις συχνά για τους λάθος λόγους τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Στις «Βιώσιμες Κυκλάδες» προσπαθήσαμε να καταγράψουμε στο πλήρες εύρος τους τα φαινόμενα του υπερτουρισμού και της αλόγιστης οικοδομικής ανάπτυξης και τις συνέπειές τους, από τις δικαστικές περιπέτειες υπερπολυτελών ξενοδοχειακών μονάδων υπό κατασκευή ως την ΚΥΑ που εκδόθηκε εσπευσμένα πριν τη θερινή σεζόν για την αποτροπή (περαιτέρω) κατολισθήσεων.
Οι ακτοπλοϊκές αφίξεις στη Σαντορίνη υπερδιπλασιάστηκαν μεταξύ του 2004-2024, φτάνοντας τις 806.465 στο εννεάμηνο πέρυσι. Μεγαλύτερη αίσθηση προκαλεί η εκτόξευση των αεροπορικών αφίξεων, από 264.730 το 2004 σε 562.639 το 2014 και σε 1.397.466 πέρυσι.
Σχεδόν εξίσου πολλές ήταν οι αφίξεις μέσω κρουαζιέρας πέρυσι, έναντι λιγότερων από 750.000 το 2014. Η ακραία επιβάρυνση που προκαλούν τα κρουαζιερόπλοια οδήγησε στην παρέμβαση του πρωθυπουργού, που ανακοίνωσε στη ΔΕΘ πλαφόν στον αριθμό των πλοίων και τέλος εισόδου για τη Μύκονο και τη Σαντορίνη.
Οι διαθέσιμες κλίνες διπλασιάστηκαν την τελευταία 20ετία, φτάνοντας πέρυσι τις 18.155. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Τάσου Τέλλογλου για την υπερ-δόμηση στο νησί, στο απόθεμα προσθέτονται πλέον ετησίως έως και 3.000 κλίνες – οι περισσότερες βραχυχρόνιας μίσθωσης.
Η ετήσια κατανάλωση νερού στο νησί ουσιαστικά τριπλασιάστηκε μεταξύ 2012 (891.028 κ.μ.) και 2023 (2.3584.649 κ.μ.). Σε ένα από τα πρώτα μας ρεπορτάζ για τη Σαντορίνη, γράψαμε για την αύξηση των τιμολογίων που αποφασίστηκε στα τέλη του 2023 για να μετριαστεί η διογκούμενη ζήτηση. Στο ίδιο ρεπορτάζ αναφερόταν ότι οι απώλειες από τις διαρροές του πεπαλαιωμένου δικτύου άγγιζαν το 34%.
Ως τα τέλη του 2023 λειτουργούσαν στο νησί 13 μονάδες αφαλάτωσης, συνολικής δυναμικότητας 7.000 κ.μ. ημερησίως. Την τελευταία διετία, προστέθηκαν 11 ακόμα μονάδες, ανεβάζοντας τη δυνατότητα παραγωγής στα 23.340 κυβικά την ημέρα.
Στο μέτωπο των σκουπιδιών, το αδιέξοδο δεν έχει αρθεί. Τον Μάρτιο του 2024 επισκεφτήκαμε τη χωματερή (ΧΑΔΑ) του νησιού, με θέα την Καλντέρα, και αναδείξαμε το διαχειριστικό αδιέξοδο. Το ελληνικό Δημόσιο, σημειώναμε, «εξακολουθεί να πληρώνει €80.000 ετησίως για λογαριασμό ενός από τα πιο εύπορα νησιά της χώρας λόγω χρόνιας αδυναμίας αποκατάστασης αυτής της ανοιχτής πληγής».
Η διαγωνιστική διαδικασία για τον νέο ΧΥΤΥ, που θα κατασκευαστεί με ΣΔΙΤ, ακόμα εκκρεμεί – η προσδοκία είναι ότι θα ολοκληρωθεί ως το τέλος του έτους. Οι δύο τοποθεσίες που είναι οι βασικές υποψήφιες είναι κοντά στα χωριά του Βόθωνα και του Εμπορείου.
ΝΑΞΟΣ
Το μεγαλύτερο σε έκταση νησί των Κυκλάδων και αυτό με τον πιο ανθεκτικό πρωτογενή τομέα, η Νάξος παρ’ ολ’ αυτά δεν έχει ανοσία στις επιπτώσεις του υπερτουρισμού. Μεταξύ άλλων, γράψαμε για το αυξανόμενο πρόβλημα της λειψυδρίας στο νησί, τις συνέπειές της για την παραγωγή της πατάτας, τη θυελλώδη συνάντηση στο πλαίσιο της διαβούλευσης για την Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη για τις περιοχές Natura του νησιού, και άλλα επώδυνα. Αναδείξαμε όμως επίσης ελπιδοφόρες προσπάθειες όπως τον αγροτικό παράδεισο που έχει φτιαχτεί στην περιοχή της Κωμιακής, αλλά και τοπικά έθιμα και κοινότητες, όπως οι Κουδουνάτοι της Απείρανθου.
Η τουριστική κίνηση στη Νάξο αυξάνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια, από 393.563 αφίξεις το 2014 σε 543.570 στο πρώτο εννεάμηνο του 2024. Στην ίδια περίοδο, οι αεροπορικές αφίξεις έχουν υπερεξαπλασιαστεί, από 15 σε 96 χιλιάδες. Οι διαθέσιμες κλίνες (εξαιρώντας πάντα τη βραχυχρόνια μίσθωση) έχουν διπλασιαστεί σε σχέση με το 2004, από 3.839 σε 7.653 πέρυσι.
Στο μέτωπο της διαχείρισης απορριμμάτων, λειτουργεί στο νησί ΧΥΤΑ, που έχει περάσει στον έλεγχο του ΦΟΔΣΑ (όγκος απορριμμάτων πέρυσι: 15.491 τόνοι). Παράλληλα ετοιμάζεται προς δημοπράτηση η Μονάδα Ανάκτησης Ανακύκλωσης (ΜΑΑ)· όταν λειτουργήσει, ο ΧΥΤΑ θα μετατραπεί σε ΧΥΤΥ.
Στην ύδρευση, όπως έδειξαν και τα ρεπορτάζ μας, τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Τον Φεβρουάριο του 2024, ο Δήμος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων ανακοίνωσε πως τα υπάρχοντα αποθέματα νερού στους δύο ταμιευτήρες του νησιού, τη λιμνοδεξαμενή Εγγαρών (χωρητικότητας 600.000 κυβικών) και το φράγμα της Φανερωμένης (χωρητικότητας 1,2 εκατ. κυβικών), ήταν σχεδόν ανύπαρκτα.
Σύμφωνα με το Δήμο (Διεύθυνση Περιβάλλοντος), τόσες – 1,8 εκατ. κ.μ. – είναι οι ετήσιες ανάγκες ύδρευσης της Χώρας και των παραλιακών (τουριστικών) οικισμών της Νάξου. Κατά τη θερινή περίοδο, η ημερήσια ζήτηση στην περιοχή φτάνει τα 12.000 κυβικά. Για να αποτραπεί η κρίση που βρισκόταν προ των πυλών, εγκαταστάθηκαν εσπευσμένα νέες μονάδες αφαλάτωσης, που αύξησαν τη συνολική δυναμικότητα στον τομέα αυτό σε 3.600 κυβικά την ημέρα. Ανακοινώθηκε επίσης μεγάλη αύξηση στα δημοτικά τέλη, που προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις.
ΑΜΟΡΓΟΣ
Εξωθημένη στο ανατολικό άκρο των Κυκλάδων, με το Ικάριο να βρέχει την άγρια πίσω πλευρά της, η Αμοργός παραμένει ίσως το πιο παρθένο από τα πιο μεγάλα νησιά του συμπλέγματος. Οι ακτοπλοϊκές αφίξεις αυξήθηκαν μεταξύ 2014-2024 από 67.000 σε σχεδόν 91.000, ενώ οι διαθέσιμες κλίνες από τις 433 στις 583. Είναι ενδεικτικό ότι στην τετραετία 2020-2024 έγιναν μόνο 95 αγοραπωλησίες ακινήτων στην Αμοργό – λιγότερο από το 1/5 του αριθμού της Σίφνου, που είναι πάνω από 40% μικρότερη σε έκταση και όχι πολύ μεγαλύτερη σε πληθυσμό.
Στη διάρκεια ζωής των «Βιώσιμων Κυκλάδων» παρακολουθήσαμε από κοντά τη μάχη μεταξύ της σημερινής δημοτικής αρχής, που επιδιώκει να ενισχύσει την αναπτυξιακή δυναμική του νησιού, συχνά με αμφιλεγόμενους τρόπους, και των πολέμιων της. Καταγράψαμε ενδελεχώς (π.χ. εδώ και εδώ) την υπόθεση του προτεινόμενου δρόμου από τον Ασφοντυλίτη στα Χάλαρα· την αντιπαράθεση για την άφιξη των κρουαζιερόπλοιων· την πρόσφατη απόπειρα διάνοιξης δρόμου εν μέσω σεισμικής δραστηριότητας· κ.ά.
Η βασική υποδομή διαχείρισης απορριμμάτων στο νησί είναι ο ΧΥΤΑ στη θέση Παπάδες, τον οποίο λειτουργεί ο Δήμος από το 2009. Πέρυσι διαχειρίστηκε 950 τόνους απορριμμάτων.
Στο νησί υπάρχουν τέσσερις μονάδες αφαλάτωσης: δύο στην Αιγιάλη (συνολική δυναμικότητα 1.050 κυβικά/ημέρα) και δύο στα Κατάπολα (600 κυβικά/ημέρα). Για τις αυξανόμενες ανάγκες του καλοκαιριού πέρυσι μισθώθηκε από τη Γενική Γραμματεία Αιγαίου μια επιπλέον εξωτερική αφαλάτωση 300 κυβικών, η οποία, σύμφωνα με τον προϊστάμενο της τεχνικής υπηρεσίας Γ. Κωβαίο, το επόμενο διάστημα προβλέπεται να καταστεί μόνιμη. Οι απώλειες του δικτύου είναι και εδώ πολύ μεγάλες – υπολογίζεται από την τεχνική υπηρεσία του Δήμου ότι προσεγγίζουν το 30%.
Στα θετικά, το ειδικό πολεοδομικό καθεστώς που ισχύει στο νησί από το 2003 απαγορεύει την κατασκευή πισινών εντός των οικισμών και την επιτρέπει μόνο σε ξενοδοχειακά συγκροτήματα μετά από «βεβαίωση του Δήμου ή της Κοινότητας ότι μπορεί να αντιμετωπισθεί η πλήρωση και λειτουργία τους από αποθέματα νερού του νησιού». Στην Αμοργό υπάρχουν μόνο δέκα πισίνες.
ΜΥΚΟΝΟΣ
Μπορεί ο περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου Γιώργος Χατζημάρκος σε πρόσφατο συνέδριο να δήλωσε περήφανος για το τουριστικό μοντέλο του «νησιού των ανέμων», αλλά σε όλους τους υπόλοιπους έχει καταστεί σαφές ότι η έξαρση κάθε μορφής ανομίας που το συνοδεύει αποτελεί σοβαρό πρόβλημα για το ελληνικό κράτος. Το αδελφό inside story πρωτοστάτησε στις αποκαλύψεις που ακολούθησαν τη βάναυση επίθεση κατά του αρχαιολόγου Μανώλη Ψαρρού (βλ. εδώ και εδώ), η οποία αποτέλεσε και τη σπίθα που οδήγησε στη δημιουργία των «Βιώσιμων Κυκλάδων».
Στους μήνες μετά το φθινόπωρο του 2023, καλύψαμε τις διαδοχικές κρίσεις και παλινωδίες της πολεοδομίας του νησιού, την τεταμένη συζήτηση για το υπό διαμόρφωση Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο, τη στρατηγική επένδυση της Four Seasons στην Άνω Μερά, που προχωρά παρά τις τοπικές αντιδράσεις, κ.ά.
Τα βασικά στοιχεία για τη Μύκονο έχουν ως εξής: οι ακτοπλοϊκές αφίξεις αυξήθηκαν από 569.502 το 2014 σε 760.401 πέρυσι. Στην ίδια περίοδο, οι αεροπορικές αφίξεις και οι αφίξεις κρουαζιέρας υπερδιπλασιάστηκαν (από 385,6 σε 789,5 χιλιάδες οι αεροπορικές αφίξεις και από 610,2 χιλιάδες σε 1,293 εκατ. οι αφίξεις κρουαζιέρας). Οι διαθέσιμες κλίνες την τελευταία δεκαετία αυξήθηκαν από 10.962 σε 16.921 (πάντα εξαιρώντας το Airbnb).
Μεταξύ του 2004 και του 2024, η κατανάλωση νερού διπλασιάζεται περίπου ανά δεκαετία (520.000 κυβικά το 2014, 900.000 το 2014 και 2,1 εκατομμύρια κυβικά το 2024). Το νησί υδροδοτείται σε ποσοστό 95% από την αφαλάτωση (5 μονάδες στον Κόρφο και 7 στην περιοχή Παλαιά Σφαγεία), και 5% από φράγματα (Μαραθίου και Φωκού). Δημοτικές γεωτρήσεις δεν υπάρχουν. Από τις βροχοπτώσεις το φράγμα Μαραθίου έχει αποθηκεύσει 1.500.000 κυβικά και του Φωκού περίπου 480.000 κυβικά.
Υφίσταται τηλεμετρία στο δίκτυο ύδρευσης (το σύστημα είναι εγκατεστημένο στην Αφαλάτωση Παλαιών Σφαγείων). Την 1η Απριλίου 2025 υπογράφηκε σύμβαση για εγκατάσταση τηλεμετρίας και στο δίκτυο αποχέτευσης και αντλιοστασίων. Στην περιοχή της Αλεομάνδρας λειτουργεί βιολογικός καθαρισμός δυναμικότητας περίπου 11.000 κυβικών λύματος.
Πέρυσι τον Απρίλιο, τα φρεάτια ξεχείλισαν στον Ορνό και τα βοθρολύματα έρεαν στους δρόμους, στα τραπεζοκαθίσματα παραλιακών επιχειρήσεων, φτάνοντας μέχρι και στα δωμάτια πολυτελούς ξενοδοχείου. Δεν ήταν η πρώτη φορά που η υπερφόρτωση του δικτύου από την τουριστική κίνηση οδηγεί τέτοιου είδους δύσοσμα επεισόδια.
Στο νησί λειτουργεί ΧΥΤΑ υπό τη διαχείριση του ΦΟΔΣΑ (διαχειρίστηκε πέρυσι 25.717 τόνους σκουπίδια), καθώς και ιδιωτική μονάδα ανακύκλωσης.
ΙΟΣ
Λόγω της μικρής της έκτασης και του μεγέθους του επενδυτή που έχει πλέον αγοράσει μεγάλο μέρος της, η Ίος έχει βρεθεί στην πρώτη γραμμή των συζητήσεων για το πώς η τουριστική ανάπτυξη μπορεί να αλλοιώσει το τοπίο και την ταυτότητα ενός προορισμού. Νωρίτερα φέτος γράψαμε αναλυτικά για τη νέα απόπειρα του Άγγελου Μιχαλόπουλου να βάλει μπρος τη στρατηγική επένδυση στην περιοχή Κουμπάρα-Διακοφτό, η προηγούμενη εκδοχή της οποίας είχε ακυρωθεί από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Παρά τα φιλόδοξα σχέδια του συγκεκριμένου επιχειρηματία, η αύξηση στις διαθέσιμες κλίνες την τελευταία δεκαετία δεν είναι αλματώδης (από 2.056 σε 2.300). Ο ρυθμός αύξησης των ακτοπλοϊκών αφίξεων στην ίδια περίοδο είναι πιο έντονος: από 116,3 έφτασαν τις 158,6 χιλιάδες, σύμφωνα με το λιμενικό ταμείο του νησιού (+36%).
Πέρα από το ζητήματα του τουριστικού real estate και των αντιδράσεων σε αυτό, ασχοληθήκαμε και με ένα έργο για τη διαχείριση του νερού, καινοτόμο αλλά παράλληλα βασισμένο στην τοπική παράδοση, που θα συμβάλλει στην αντιμετώπιση του εντεινόμενου προβλήματος της λειψυδρίας.
Η κατανάλωση του νερού έχει αυξηθεί πιο ομαλά στην Ίο από ό,τι σε άλλα νησιά του συμπλέγματος. Σύμφωνα με στοιχεία του Δήμου Ιητών, από 280.000 κυβικά το 2004 αυξήθηκε στα 310.000 το 2014 και στα 340.000 πέρυσι. Το νησί υδροδοτείται κυρίως από την αφαλάτωση (σε ποσοστό 85% πλέον, έναντι 50% το 2014) και οι ποσότητες που παράγονται από τις τέσσερις μονάδες συμπληρώνονται από 10 δημοτικές γεωτρήσεις.
Υπάρχει σύστημα τηλεμετρίας που παρακολουθεί και χειρίζεται τα αντλιοστάσια, τις δεξαμενές ύδρευσης, τις γεωτρήσεις, τις μονάδες αφαλάτωσης, το ταχυδιυλιστήριο της λιμνοδεξαμενής, τις αυτόματες χλωριώσεις, τον έλεγχο πίεσης δικτύου και ποιοτικά χαρακτηριστικά του νερού.
Υπάρχει, επιπλέον, μονάδα βιολογικού καθαρισμού δευτεροβάθμιας επεξεργασίας δυναμικότητας 20.000 κυβικών/ημέρα με τη μέθοδο του παρατεταμένου αερισμού. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται υπό κατασκευή μονάδα τριτοβάθμιας επεξεργασίας για επαναχρησιμοποίηση του επεξεργασμένου νερού για άρδευση.
Στην Ίο λειτουργεί ΧΥΤΑ (τον διαχειρίζεται ο Δήμος). Ο όγκος απορριμμάτων πέρυσι έφτασε τους 1.018 τόνους.
