Τι προβλέπει η ενεργοποίηση του Ταμείου Απανθρακοποίησης, η συμφωνία για την οποία υπογράφηκε χθες στη Νάξο παρουσία του πρωθυπουργού.
Σε μια συννεφιασμένη Νάξο, που έχει δεχτεί ελάχιστη βροχόπτωση μέχρι τώρα το φετινό φθινόπωρο, και με την αφρικανική σκόνη να αιωρείται στην ατμόσφαιρα, παρουσιάστηκε συνοπτικά χθες και υπογράφηκε σε πανηγυρικό κλίμα η συμφωνία για την ενεργοποίηση του Ταμείου Απανθρακοποίησης για την «πράσινη μετάβαση» των νησιών.
Μπροστά από τον αρχαιολογικό χώρο του ημιτελούς ναού του Απόλλωνα, με το τοπόσημο του νησιού, την Πορτάρα, να δεσπόζει πάνω απ’ το λιμάνι, η υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Αλεξάνδρα Σδούκου παρουσίασε τα βασικά σημεία της συμφωνίας. Στην εκδήλωση ήταν παρών ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, η ηγεσία του ΥΠΕΝ, ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, Γιάννης Τσακίρης, και ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία , Μάρος Σέφκοβιτς. Παρόντες ήταν ακόμα ο Περιφερειάρχης Ν. Αιγαίου Γ. Χατζημάρκος, ο δήμαρχος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, δήμαρχοι νησιωτικών δήμων και πολλοί δημοτικοί και περιφερειακοί σύμβουλοι.
Το Ταμείο Απανθρακοποίησης αποτελεί ένα χρηματοδοτικό εργαλείο που θα διοχετεύσει ευρωπαϊκούς πόρους για να απαλλάξει τα ελληνικά νησιά από τις ρυπογόνες και υψηλού κόστους τεχνολογίες ηλεκτροπαραγωγής. Ο απώτερος στόχος είναι τόσο η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος όσο και η βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων.
Η αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου θα ξεκινήσει το 2025, με την ολοκλήρωση των έργων και την απορρόφηση των κονδυλίων να προβλέπεται έως το 2032. Οι πόροι θα προέλθουν από τη δημοπράτηση δικαιωμάτων ρύπων, με αναμενόμενα έσοδα τουλάχιστον 1,6 δισεκατομμύρια ευρώ, τα οποία εκτιμάται ότι θα κινητοποιήσουν επενδύσεις υπερδιπλάσιου ύψους σε βάθος οκταετίας. Εάν η τιμή των δικαιωμάτων αυξηθεί, τα οφέλη από τη δημοπράτησή τους και τη μόχλευση κεφαλαίων θα είναι ακόμη μεγαλύτερα.
Τρεις βασικοί άξονες
Στο «μικρό και στοχευμένο Ταμείο Ανάκαμψης» (όπως το ονόμασε η Αλ. Σδούκου) αποκλειστικά για τα νησιά, τρεις είναι βασικοί πυλώνες πάνω στους οποίους θα στηριχτεί η «πράσινη μετάβαση».
Ο πρώτος είναι οι νέες εγκαταστάσεις ΑΠΕ. Το 50% του συνολικού προϋπολογισμού – τουλάχιστον – του Ταμείου αφορά σε έργα ανάπτυξης συστημάτων ΑΠΕ και αποθήκευσης ενέργειας στα νησιά. Στα επιλέξιμα έργα συμπεριλαμβάνονται μικρές επενδύσεις, που στοχεύουν σε αυτοκατανάλωση κατοικιών και επιχειρήσεων (με προϋπολογισμό 135 εκατ. ευρώ) προκειμένου να μειώσουν το ενεργειακό τους κόστος, αλλά και μεγαλύτερες, όπως είναι τα υβριδικά συστήματα παραγωγής ενέργειας, τα οποία συνδυάζουν ΑΠΕ με συστήματα αποθήκευσης.
Μέσα στο 2025 το υπουργείο θα προγραμματίζει να προκηρύξει διαγωνισμούς στα πρώτα έξι μεγάλα μη διασυνδεδεμένα νησιά (Ρόδος, Κως, Κάλυμνος, Σάμος, Χίος, Λέσβος) για συστήματα ΑΠΕ με μπαταρία, ούτως ώστε όταν ολοκληρωθούν τα έργα το 30-40% της παραγόμενης ενέργειας να παράγεται από «πράσινες» πηγές.
Επίσης, έμφαση δίνεται στη χρηματοδότηση για την ανάπτυξη υπεράκτιων αιολικών πάρκων, με προϋπολογισμό 260 εκατομμύρια ευρώ. Όπως τόνισε η υφυπουργός, πρόκειται για έναν τομέα που μέσα στην επόμενη δεκαετία αναμένονται επενδύσεις 7 δισεκατομμυρίων στη χώρα μας, με την Ελλάδα να φιλοδοξεί να αναδειχθεί σε ηγέτιδα δύναμη στον κλάδο στην ευρύτερη ΝΑ Ευρώπη.
Όσον αφορά το νερό, 100 εκατομμύρια ευρώ θα διατεθούν για την κατασκευή ταμιευτήρων στα νησιά, που ταυτόχρονα στοχεύουν τόσο στην ηλεκτροπαραγωγή και την αποθήκευση, όσο και στην καλύτερη διαχείριση των υδάτινων αποθεμάτων των νησιών.
Ειδικά για τις αφαλατώσεις, από τις οποίες εξαρτώνται ολοένα και περισσότερο οι Κυκλάδες, η υφυπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος είπε ότι θα τροφοδοτούνται με πράσινη ενέργεια, είτε από φωτοβολταικά συστήματα, είτε από ανεμογεννήτριες.
Ο δεύτερος πυλώνας του προγράμματος αφορά τη χρηματοδότηση έργων ηλεκτρικών διασυνδέσεων των νησιών. Μεταξύ αυτών είναι η ηλεκτρική διασύνδεση των Δωδεκανήσων (κόστους 550 εκατομμύριων με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2029). Παράλληλα επιταχύνεται η ολοκλήρωση επιμέρους διασυνδέσεων των Κυκλάδων και των νησιών του Βορείου Αιγαίου, ώστε να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη ροή ηλεκτρικής ενέργειας στα νησιά και να μπει ένα οριστικό τέλος στα black-out που πλήττουν την τοπική οικονομία. Με τις διασυνδέσεις περιορίζεται σημαντικά η επιβάρυνση των καταναλωτών στους λογαριασμούς από τις χρεώσεις για τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας (ΥΚΩ). Σε βάθος 25ετίας, όπως τόνισε η υφυπουργός, από τη διασύνδεση των Δωδεκανήσων θα εξοικονομηθούν 2,2 δισ. ευρώ, και άλλο 1,6 δισ. αντίστοιχα από τα νησιά του Β. Αιγαίου.
Ο τρίτος πυλώνας αφορά την ανάπτυξη συστημάτων cold-ironing σε λιμάνια νησιών, με σκοπό την τροφοδότηση των μεγάλων πλοίων με ηλεκτρική ενέργεια από πράσινες πηγές όσο αυτά παραμένουν στο λιμάνι, καθώς και για την ανάπτυξη υποδομών φόρτισης για ηλεκτρικά οχήματα στα νησιά.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς, είπε η Αλεξάνδρα Σδούκου, με μια συνολική χρηματοδότηση πάνω από 800 εκατομμύρια για όλα αυτά τα έργα πράσινης ενέργειας και αποθήκευσης θα μειωθούν κατά 1 εκατομμύριο τόνους ετησίως οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Η υφυπουργός χαρακτήρισε τη συμφωνία ένα επίτευγμα «όχι μόνο ενεργειακό, αλλά εθνικό και πατριωτικό».
Η απανθρακοποίηση του νερού
Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θόδωρος Σκυλακάκης, τόνισε πως η σύσταση του Ταμείου Απανθρακοποίησης των Νησιών είναι ένα εμβληματικό έργο για την Ελλάδα, καθώς θα οδηγήσει σε σημαντικά οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη.
Παράλληλα, η ανάπτυξη και η λειτουργία των έργων που πρόκειται να χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο θα οδηγήσει σε σημαντική μείωση των εκπομπών CO2. Αναφερόμενος στη διογκούμενη κρίση της λειψυδρίας, ο υπουργός είπε: «Ένας τρόπος για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα του νερού είναι να έχουμε άφθονη και φθηνή ενέργεια και αυτό ακριβώς το πλεονέκτημα μας δίνει το Ταμείο».
Σύμφωνα με πληροφορίες των «Βιώσιμων Κυκλάδων» 260 εκατομμύρια θα διατεθούν προκειμένου οι αφαλατώσεις, βιολογικοί καθαρισμοί, αντλιοστάσια να συνδεθούν με τοπικής κλίμακας ΑΠΕ (φωτοβολταϊκά, ανεμογεννήτριες) προκειμένου η ενέργεια να είναι φθηνότερη και καθαρή.
Ο Σκυλακάκης μίλησε ακόμα για το όραμα της εθνικής ενεργειακής ανεξαρτησίας: η Ελλάδα να καταναλώνει ενέργεια που παράγει η ίδια και να μειώσει τις εισαγωγές, που την καθιστούν ευάλωτη στις γεωπολιτικές εξελίξεις. Συνέδεσε δε το πλέγμα των ενεργειακών παρεμβάσεων του Ταμείου και με τον τουρισμό, σημειώνοντας ότι η πράσινη μετάβαση θα αποτελέσει συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι ανταγωνιστικών προορισμών.
Ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μάρος Σέφκοβιτς, υπογράμμισε μεταξύ άλλων πως δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική από την απανθρακοποίηση για τον περιορισμό των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Τις συνέπειες αυτές, όπως ανέφερε, η Ελλάδα τις έχει ζήσει από πρώτο χέρι τα τελευταία χρόνια, με τις πλημμύρες και τις πυρκαγιές.
Ζήτημα πατριωτισμού
Αίσθηση προκάλεσε η αναφορά του Κυριάκου Μητσοτάκη, που απέδωσε την «ρητορική» στον δημόσιο διάλογο κατά των ΑΠΕ σε ακραία κόμματα, λέγοντας πως πρόκειται για μια τελείως εσφαλμένη λογική. «Όλη αυτή η φιλολογία η οποία αναπτύσσεται κατά των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, επιτρέψτε μου να το πω, είναι επικίνδυνη και δεν είναι και τελικά πατριωτική. Διότι δεν είναι πατριωτικό να εισάγουμε φυσικό αέριο από το εξωτερικό, να εισάγουμε πετρέλαιο από το εξωτερικό, όταν μπορούμε να εκμεταλλευτούμε τις εγχώριες πηγές ενέργειας τις οποίες ο Θεός μας έδωσε τόσο απλόχερα», είπε ο πρωθυπουργός.
Εν τω μεταξύ, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεσμεύτηκε – και χειροκροτήθηκε γι’ αυτό – πως το φράγμα του Τσικαλαριού θα ολοκληρωθεί. Οι Ναξιώτες όμως γνωρίζουν πολύ καλά πως το συγκεκριμένο φράγμα έχει τύχει πολλών τέτοιων δεσμεύσεων τα τελευταία 15 χρόνια.
Ολόκληρη η εκδήλωση και οι ομιλίες:
Κεντρική εικόνα: Η τριμερής σύμβαση υπογράφηκε σε εορταστική ατμόσφαιρα δεδομένης της τοπικής αργίας της πολιούχου Παναγίας Χρυσοπολίτισσας στη Χώρα της Νάξου.
