Η εκδήλωση απολογισμού των «Βιώσιμων Κυκλάδων» ήταν ενδεικτική του ενδιαφέροντος του κόσμου για τα νησιά και της ανησυχίας για το πώς θα εξελιχθούν σε συνθήκες αδυσώπητης αύξησης της τουριστικής κίνησης και της οικοδομικής δραστηριότητας – και νομοθετικής δυστοκίας στην εφαρμογή του αναγκαίου χωροταξικού σχεδιασμού. Περίπου 300 άτομα βρέθηκαν το βράδυ της Τρίτης στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη στην οδό Πειραιώς, για να ακούσουν την τέως Πρόεδρο της Δημοκρατίας, και πρόσωπα που έχουν εμπλακεί εις βάθος με τη ζωή και τα προβλήματα των νησιών, να καταθέτουν τις απόψεις τους για τη σημερινή κατάσταση και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι Κυκλάδες.
Η Κατερίνα Σακελλαροπούλου, συνομιλώντας μαζί μου, υπενθύμισε στο κοινό ότι η οικιστική πίεση που δέχονται ειδικά τα μικρά νησιά είναι κάτι που αναδείκνυε το Συμβούλιο της Επικρατείας, ορμώμενο από την ερμηνεία του άρθρου 24 του Συντάγματος, «ήδη από τη δεκαετία του 1990».
Υπογράμμισε τις ελλείψεις στο ελεγκτικό πλαίσιο που δυσχεραίνουν τη διαχείριση αυτής της πίεσης («δεν γίνεται να ελέγξεις τη δόμηση […] με μία πολεοδομία υποστελεχωμένη και μετά τα μνημόνια και όλα αυτά, χωρίς ελεγκτικούς μηχανισμούς») και σημείωσε ότι έχουν περάσει 50 χρόνια από το Σύνταγμα του 1975 χωρίς να ολοκληρωθεί ο χωροταξικός σχεδιασμός. «Ελπίζω να μην χρειαστούν άλλα πενήντα» για να ολοκληρωθούν τα τρέχοντα (Ειδικά και Τοπικά) Πολεοδομικά Σχέδια, είπε.
«Όσο καθυστερεί ο σχεδιασμός, η παράλληλη εφαρμογή άλλων νομοθεσιών, όπως είναι, ας πούμε, η νομοθεσία για τις στρατηγικές επενδύσεις, κινδυνεύει να τον υπονομεύσει, υπογράμμισε. «Δημιουργούνται τετελεσμένα, δημιουργούνται πραγματικότητες, χτίζονται περιοχές, γίνονται επενδύσεις. Ο σχεδιαστής, ο μελετητής θα τα βρει αυτά μπροστά του και θα πρέπει να προσαρμοστεί αυτός πάνω στην πραγματικότητα και όχι να την καθοδηγήσει, να την κατευθύνει».
Η κ. Σακελλαροπούλου χαρακτήρισε «τεράστια πληγή» την εκτός σχεδίου δόμηση και εξέφρασε τον προβληματισμό της για την αντίληψη των πολιτών ότι κάθε κομμάτι γης είναι εν δυνάμει οικόπεδο. Τόνισε δε ότι το πρόβλημα επιδεινώνεται με την παγιωμένη ανοχή της παρανομίας στη δόμηση, ως αποτέλεσμα της οποίας «δημιουργείται ένα αίσθημα αδικίας στον νόμιμο πολίτη».
Σε θέματα όπως η απαγόρευση πισινών σε ιδιωτικές κατοικίες σε συνθήκες ανυδρίας, η τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρατήρησε ότι μπορούν οι δήμοι να πάρουν την πρωτοβουλία «αν δεν μπορεί ο νομοθέτης να το καταλάβει από μόνος του». Μίλησε για «νεοελληνικές συνήθειες» που «αγνοούν τα προβλήματα».
Η τέως Πρόεδρος τοποθετήθηκε και για το ζήτημα της αναθεώρησης του άρθρου 24, για τη διευθέτηση της αναταραχής που έχει προκύψει με τις οριοθετήσεις των οικισμών, το οποίο έθεσε σε πρόσφατη συνέντευξή του ο πρωθυπουργός. Απέφυγε να μπει σε λεπτομέρειες, αλλά ήταν σαφής: «Δεν είναι θέμα του συντάγματος αυτά. Το Σύνταγμα ήδη είναι φλύαρο». Ζητήματα όπως αυτό των ορίων των οικισμών, είπε, «μπορούν να λυθούν με την εφαρμογή της νομοθεσίας, με τη βελτίωση της νομοθεσίας, με την ενημέρωση του κοινού, τη διαβούλευση», ώστε οι τοπικές κοινωνίες να καταλάβουν ότι είναι «προς όφελός τους να δεχθούν κάποιους περιορισμούς».
Στην αρχή και στο τέλος της συνομιλίας μας, η κ. Σακελλαροπούλου τόνισε τη σημασία της δραστηριοποίησης της κοινωνίας των πολιτών – και πρωτοβουλιών όπως οι «Βιώσιμες Κυκλάδες» – για την προστασία των νησιών. «Όσοι υπάρχουν άνθρωποι, δεν υπάρχουν αδιέξοδο. Και ιδίως στις δημοκρατίες, όπως λέει και η άλλη φράση, πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι. Πρέπει να προσπαθούμε πάντα, ο καθένας από όπου βρίσκεται, για το καλύτερο, να κινητοποιεί και τον εαυτό του και τους γύρω του».
Παρακολουθήστε τα βασικότερα σημεία της συζήτησης εδώ:
Στο προηγούμενο πάνελ, το οποίο συντόνισε ο Τάσος Τέλλογλου, η Λήδα Νταφούλη, κάτοικος Τήνου και μέλος της ΚΟΙΝΣΕΠ Κελλιά-Καλλονή, που έχει αναλάβει την ανακύκλωση στο νησί, ανέδειξε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το εγχείρημα της σωστής διαχείρισης των απορριμμάτων. Το διογκούμενο κόστος μεταφοράς τους εκτός νησιού σημαίνει ότι μεγάλο μέρος του όγκου των αποβλήτων παραμένει στην Τήνο, που εξακολουθεί να μη διαθέτει έστω Χώρο Υγειονομικής Ταφής.
Ο Δημήτρης Πούλιος, αρχιτέκτων-πολεοδόμος στο γραφείο «Θύμιος Παπαγιάννης & Συνεργάτες», τόνισε τη σημασία της συμμετοχής των νησιωτών στη διαβούλευση για τα χωροταξικά σχέδια, ώστε να μην εμφανίζονται ως «εργαλείο επιβολής» αποφάσεων που έχουν ληφθεί κεντρικά και που σε κάποιες περιπτώσεις οδηγούν σε απώλεια της αξίας της γης τους. Ο κ. Πούλιος ανέδειξε τη δυσκολία του σχεδιασμού ειδικά στα νησιά, λόγω μικρής έκτασης, διαφόρων προστατευόμενων περιοχών, της πίεσης από τον τουρισμό και των ανεπαρκών υποδομών.
Παρακολουθήστε τα βασικότερα σημεία του πάνελ εδώ:
Η Άννυ Μητροπούλου, διευθύντρια Ελλάδος του Cyclades Preservation Fund, μίλησε για το παράδειγμα της Αμοργού, όπου η οργάνωσή της συνεργάστηκε με τους ψαράδες για την αποχή από την αλιεία στην περίοδο της αναπαραγωγής ώστε να προστατευτούν τα ιχθυοαποθέματα. «Βρήκαμε αλιείς που ήταν αρκετά ανοιχτόμυαλοι. Είχαν ταξιδέψει κάποιοι από αυτούς στο εξωτερικό. […] Είχαν δει, παραδείγματος χάρη, τι σημαίνει αυτή η περίφημη Marine Protected Area. […] Πόσο ωφέλιμη έχει υπάρξει σε επίπεδο ιχθυοποθεμάτων και εν τέλει για την τσέπη τους. […] Γίνεται δικό τους βίωμα, τότε επιστρέφουν και λένε και αυτοί ‘ναι, νομίζω ότι αυτό θα ήθελα να κάνω εδώ, που καταστρέφεται η θάλασσά μου. Θέλω μέλλον για τη θάλασσά μας, θέλουμε μέλλον για το επάγγελμά μας’», σημείωσε.
Μεταξύ των παρεμβάσεων από το ακροατήριο, ο πρώην βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Νίκος Συρμαλένιος (με καταγωγή από τη Μήλο) τάχθηκε υπέρ της αναστολής της δόμησης στα νησιά έως ότου ολοκληρωθεί ο χωροταξικός σχεδιασμός. (Η τέως Πρόεδρος στη συνέχεια, απαντώντας ουσιαστικά, είπε ότι δεν είναι ρεαλιστικό αυτό όταν ο σχεδιασμός αργεί δεκαετίες).
Η βασική αγωνία που διέπνεε πολλές από αυτές τις παρεμβάσεις ήταν η ανάγκη συντήρησης, αποτροπής τετελεσμένων και βεβιασμένων αλλαγών σε ένα τόσο σπάνιο μέρος, που για πάρα πολλούς, Έλληνες και ξένους, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την αγάπη τους για τη χώρα. Στη δική μου εισαγωγή, μίλησα για το συντηρητικό ένστικτο, που έχει ενταθεί εξαιτίας των ραγδαίων ανατροπών που επιφέρει η τεχνολογία στη ζωή μας.
Ο ρυθμός της αλλαγής, που είναι διαρκώς επιταχυνόμενος, είπα, δημιουργεί μια ανάγκη για παύση, για ανάπαυλα, για να προφυλαχτούν κάποια πράγματα, να μην αλλάξουν πολύ γρήγορα. Οι ρεαλιστές συντηρητικοί βέβαια συνειδητοποιούν ότι το να σταματήσει τελείως την εξέλιξη δεν είναι ούτε εφικτό, ούτε επιθυμητό. Στις «Βιώσιμες Κυκλάδες», επιχειρήσαμε να πορευτούμε με πυξίδα την ισορροπία μεταξύ ανάπτυξης και της επιταγής να προστατευτεί η ταυτότητα και το τοπίο των νησιών.
Το πρόγραμμα των «Βιώσιμων Κυκλάδων» ολοκληρώθηκε, αλλά συνεχίζουμε να επαγρυπνούμε. Οι πιέσεις είναι βέβαιο ότι θα ενταθούν.
Στιγμές από την εκδήλωση
Φωτογραφίες: Ήβη Ξενάκη/Πρωτοβουλία για τη Δημοσιογραφία.
