Ένα φιλόδοξο επενδυτικό σχέδιο αναστατώνει την παραθεριστική ελίτ του νησιού και αναδεικνύει την εκστρατεία που εξελίσσεται σε ολόκληρη τη χώρα για τη διόρθωση των δασικών χαρτών.
Μέχρι το 2020, για να αποχαρακτηριστεί μια έκταση που ήταν δασική, ο ενδιαφερόμενος έπρεπε να κάνει ένσταση, που κρινόταν από μία επιτροπή όπου η πλειοψηφία ήταν δασικοί υπάλληλοι. Πλέον, οι τριμελείς επιτροπές που κρίνουν τις ενστάσεις επί των δασικών χαρτών –στην ουσία αιτήσεις αποχαρακτηρισμού– αποτελούνται από έναν δασικό υπάλληλο, έναν νομικό και έναν μηχανικό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα σε ορισμένες περιοχές να ξεκινήσει ένας χείμαρρος αποχαρακτηρισμών.
Μία από τις περιπτώσεις με την πιο έντονη κινητικότητα στο μέτωπο των αποχαρακτηρισμών είναι η Αντίπαρος, πλέον αγαπημένος «εναλλακτικός» προορισμός του εγχώριου και διεθνούς jet set.
Η αρμόδια επιτροπή από την αρχή του 2024 έχει συνεδριάσει 23 φορές, έχοντας εξετάσει πάνω από 200 προσφυγές στο μικρό κυκλαδονήσι. Πρόκειται για τη μερίδα του λέοντος των προσφυγών που χειρίζεται η συγκεκριμένη επιτροπή, η οποία έχει αρμοδιότητα επίσης για την Πάρο, τη Σαντορίνη, τις Μικρές Κυκλάδες (Δονούσα, Κουφονήσια, Σχοινούσα, Ηρακλειά κ.ά.), τη Θηρασιά, την Ανάφη, τη Σίκινο, τη Φολέγανδρο, τη Σέριφο και την Τήνο (με τις υπόλοιπες Κυκλάδες ασχολούνται άλλες δύο επιτροπές). Οι μεγαλύτερες δασικές εκτάσεις των Κυκλάδων βρίσκονται στην Άνδρο (όπου η αρμόδια επιτροπή δεν έχει συνεδριάσει ποτέ)· οι περισσότερες προσφυγές έχουν γίνει στην Πάρο (περίπου 1.200).
Οι δασικές εκτάσεις στην Αντίπαρο (που αποτελούνται κυρίως από φρύγανα, φίδες και θαμνώδη βλάστηση), εφόσον έχουν τελεσίδικα χαρακτηριστεί με απόφαση του υπουργείου Γεωργίας, δεν μπορούν να χτιστούν. Αν όμως η τριμελής επιτροπή πει το αντίθετο, τότε ανατρέπεται η αρχή «άπαξ δάσος, πάντα δάσος» – και κάπως έτσι τα φρύγανα γίνονται «χρυσάφι».
Το τουριστικό χωριό στον νότο
Η πίεση για αποχαρακτηρισμούς έγινε και πάλι θέμα συζήτησης στην Αντίπαρο, όταν η πρόταση για τη δημιουργία ενός νέου τουριστικού χωριού 100 βιλών, ονόματι Neptune (στα ελληνικά «Ποσειδώνας»), συμπεριέλαβε μία μεγάλη δασική έκταση στα νότια του νησιού, στην περιοχή Αλμύρα-Σωρός-Πεταλίδα, δίπλα στον όρμο Περαματάκι. Η συγκεκριμένη έκταση των 880 στρεμμάτων είναι χαρακτηρισμένη από το 1977, με πράξη του υπουργείου Γεωργίας, ως «ιδιωτική δασική».
Παρά το γεγονός ότι η εταιρεία που έχει εκπονήσει το σχέδιο δεν εμφανίζει τη δασική έκταση ως δομήσιμη –οι βίλες σύμφωνα με την ίδια θα χτιστούν σε μη δασικό κομμάτι έκτασης 57 στρεμμάτων– και παρά το γεγονός ότι ο γιατρός Γιάννης Πατέλης, που εκπροσωπεί τους συνιδιοκτήτες της δασικής έκτασης, διαβεβαιώνει τους συνομιλητές του ότι δεν την έχει καν πουλήσει (και δεν προτίθεται να την πουλήσει) στους επενδυτές, κάτοικοι και γνώστες της αγοράς real estate στην Αντίπαρο εκφράζουν φόβους ότι η εικόνα αυτή μπορεί να ανατραπεί.
Πάντως προς το παρόν, δεν έχει κατατεθεί αίτημα για αποχαρακτηρισμό της συγκεκριμένης έκτασης. Αίτημα έχει κατατεθεί μόνο για μία άλλη δασική έκταση, που περιλαμβάνεται στο επενδυτικό σχέδιο, μικρότερη από αυτή των 880 στρεμμάτων. Σημειώνουμε ακόμα το γεγονός ότι στο διαφημιστικό φυλλάδιο της εταιρείας, που βρίσκεται στη διάθεση των «Βιώσιμων Κυκλάδων», οι υποψήφιοι επενδυτές αναφέρουν ότι έχουν καταθέσει αίτημα το τουριστικό χωριό να γίνει «στρατηγική επένδυση», δηλαδή ΕΣΧΑΣΕ, το οποίο αντιμετωπίζεται εντελώς διαφορετικά καθώς αδειοδοτείται από την κυβέρνηση, παρακάμπτοντας την τοπική επιτροπή αποχαρακτηρισμών.
Ο εκπρόσωπος της κατασκευάστριας εταιρείας, που είναι κατά δήλωσή της η Plasis Real Estate + Development, στη Γλυφάδα, είπε στις «Βιώσιμες Κυκλάδες» ότι δεν ήταν εξουσιοδοτημένος να μιλήσει και απέφυγε να σχολιάσει το διαφημιστικό φυλλάδιο της εταιρείας.
«Από μηδενική βάση»
Δεν απειλεί όμως μόνο το τουριστικό χωριό τις αντοχές του νησιού. Και η τριμελής επιτροπή ενστάσεων παίζει άλλες φορές τον ρόλο του αναχώματος, ενώ σε άλλες ανάβει το πράσινο φως για την ανοικοδόμηση. Τα πρακτικά της είναι δημοσίως διαθέσιμα, καθώς αναρτώνται στη «Διαύγεια». Μέλη της είναι ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Κυκλάδων Κωνσταντίνος Φιφλής, ο μηχανικός Αντώνιος Δήμας και η δασολόγος Ευαγγελία Αγναντοπούλου.
Σύμφωνα με τους δασικούς χάρτες, το 52% της επιφάνειας της Αντιπάρου είναι δάσος (έστω με κυκλαδίτικα χαρακτηριστικά). Υπάρχουν και άλλες εκτάσεις που η δασική υπηρεσία είχε χαρακτηρίσει «δάσος», αλλά δεν συμπεριελήφθησαν στους χάρτες, γιατί οι συντάκτες τους δεν πείστηκαν. Για ορισμένες περιπτώσεις υπάρχουν και αποφάσεις δικαστηρίων, αν και τελικά αυτό δεν μοιάζει να έχει σημασία. «Δεν μας ενδιαφέρει αν υπάρχει προηγούμενη δικαστική απόφαση ή απόφαση της διοίκησης» είπε μέλος επιτροπής που ασχολείται με άλλα νησιά των Κυκλάδων, και η οποία τον τελευταίο χρόνο έχει μπει κι αυτή στη διαδικασία εξέτασης προσφυγών. «Η εντολή που έχουμε είναι να εξετάζουμε τα αιτήματα των πολιτών από μηδενική βάση».
Γύρω από τους χιλιάδες προσφεύγοντες στα νησιά έχει αναπτυχθεί ένας ολόκληρος κλάδος οικονομικής δραστηριότητας. Στην επιτροπή της Αντιπάρου εμφανίστηκε δασολόγος Κομοτηνής για να υποστηρίξει το αίτημα του πολίτη για αποχαρακτηρισμό, ενώ αρκετοί μεσίτες στο νησί και ένα τουλάχιστον τεχνικό γραφείο ασχολούνται με τους αποχαρακτηρισμούς. Η επιτροπή ενστάσεων της Αντιπάρου θα συνεδριάσει εκ νέου στα τέλη Σεπτεμβρίου.
Οι μηχανικοί που είναι μέλη των επιτροπών έχουν τοποθετηθεί με απόφαση του ΤΕΕ. Οι δασολόγοι πρέπει σε αρκετές περιπτώσεις να δικαιολογήσουν προηγούμενες αποφάσεις των υπηρεσιών τους να χαρακτηρίσουν ένα τμήμα γης ως δασικό. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της επιτροπής της Αντιπάρου Φιφλή, τα σημαντικότερα κριτήρια για να κριθεί η ιστορία μιας περιοχής είναι οι αεροφωτογραφίες του 1945 και του 1961 και η τωρινή κατάσταση των χαρτών. «Δεν θέλουμε να κάνουμε κάποιον πλούσιο αλλά δεν πρέπει να στερήσουμε από τους ανθρώπους τις περιουσίες τους αν τις δικαιούνται», μας είπε ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Κυκλάδων.
Αν από τις αεροφωτογραφίες προκύψει ότι ένα κτήμα καλλιεργούνταν το 1945, δεν θεωρείται δασικό, άρα οι ιδιοκτήτες του μπορούν να το εκμεταλλευθούν κατά βούληση (εκτός δάσους, στην Αντίπαρο μπορεί να χτίσει κανείς ό,τι θέλει –σπίτια, ξενοδοχεία– όπου θέλει, σε οικοδομήσιμο οικόπεδο, γιατί δεν υπάρχουν ξεχωριστές ζώνες). Όλοι οι ντόπιοι με τους οποίους μιλήσαμε θέλουν να κτίσουν και άρα επιδιώκουν τον αποχαρακτηρισμό των εκτάσεών τους.
Οι «έποικοι», όπως αποκαλούν στο νησί τους εύπορους Αθηναίους ή ξένους που έχτισαν εξοχικά, προτιμούν να μην οδηγήσουν οι αποχαρακτηρισμοί σε τεράστιο νέο κύμα δόμησης, ειδικά αν αυτό επηρεάσει την ησυχία και την απρόσκοπτη θέα που απολαμβάνουν στα δικά τους ακίνητα.
Οι διαφωνίες στην επιτροπή
Οι αποφάσεις, όπως συνηθίζει να λέει ο Κωνσταντίνος Φιφλής, λαμβάνονται με ομοφωνία 99%. Πράγματι είναι έτσι, υπάρχουν ωστόσο και αρκετές διαφωνίες, που οδηγούν στην αναβολή λήψης απόφασης – ενώ θεωρητικά η επιτροπή θα μπορούσε να αποφασίσει με πλειοψηφία.
Μία από τις φορές που η απόφαση λήφθηκε με πλειοψηφία αφορούσε τον αποχαρακτηρισμό έκτασης στον Άγιο Γεώργιο, στην πλευρά του νησιού που κοιτάζει προς το Δεσποτικό, όπου μειοψήφησε η Ευαγγελία Αγναντοπούλου, η μοναδική δασική υπάλληλος της επιτροπής.
Τα δύο άλλα μέλη της επιτροπής χαρακτήρισαν την υπό κρίση έκταση μη δασική. Το σκεπτικό τους ήταν το εξής: «Η έκταση φέρει τα χαρακτηριστικά αγρού σε αγρανάπαυση, με σημερινή εικόνα χορτολιβαδικής έκτασης αρχικού σταδίου και σε συνδυασμό με το ότι αποτελεί συνέχεια οικιστικής περιοχής παραθεριστικής κατοικίας με την οποία γειτνιάζει άμεσα, η οποία είναι εκτός δασικής νομοθεσίας».
Η Αγναντοπούλου αιτιολόγησε τη διαφωνία της λέγοντας ότι το ακίνητο δεν φαινόταν διαχρονικά να καλλιεργείται, συγκροτεί ενιαίο οικοσύστημα και αποτελείται από «ποώδη-φρυγανική βλάστηση και διάσπαρτη δασική». Το παράκτιο τμήμα που αποχαρακτηρίστηκε, σημείωσε η δασολόγος, «δεν μπορεί να χαρακτηριστεί τμήμα της οικιστικής περιοχής που το περιβάλλει, ενώ η χορτολιβαδική έκταση δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ιδιωτική». (Βάσει σχετικής απόφασης του ΣτΕ, αν είχε χαρακτηριστεί «ιδιωτική χορτολιβαδική» θα μπορούσε να κτισθεί).
Σε μία άλλη περίπτωση που είδαμε, όπου πάλι πέρασε η απόφαση της πλειοψηφίας, η συγκεκριμένη δασολόγος ανέφερε ότι ο ιδιοκτήτης σε προηγούμενη δυνατότητα προσφυγής δεν είχε διατυπώσει αντιρρήσεις στον χαρακτηρισμό της έκτασής του ως δασικής. Σημείωνε δε ότι, εκτός από ασπαλάθους και φρύγανα, η έκταση αυτή περιείχε «και άλλα άτομα θαμνώδους δασικής βλάστησης», αποδεχόμενη ωστόσο ότι επρόκειτο για «υποβαθμισμένο δασικό υποσύστημα». Η γνώμη της πλειοψηφίας ήταν ότι τα επίδικα στρέμματα «αποτελούν συνέχεια αγροτικής, ευρύτερα οικιστικής περιοχής, που δεν έχει περιληφθεί στις διατάξεις της κείμενης δασικής νομοθεσίας».
Εγκύκλιος προς συμμόρφωση
Εν τω μεταξύ, πολλές δασικές υπηρεσίες αρνούνται να δώσουν άδειες καθαρισμού των επίμαχων εκτάσεων, ακόμα και μετά τις αναρτήσεις των αποφάσεων αποχαρακτηρισμού των επιτροπών. Έτσι, ο γενικός γραμματέας Δασών Ευστάθιος Σταθόπουλος ανάρτησε στα μέσα Ιουλίου εγκύκλιο που αναφέρει: «Σε περίπτωση υποβολής αιτημάτων από πολίτες για έκδοση πράξεων, όπως αδειών καθαρισμού βλάστησης, εφαρμογής άρθρου 67 ν. 998/1979, οικοδομικών αδειών κ.λπ., κατ’ επίκληση αποφάσεων της οικείας Επιτροπής Ενστάσεων, με τις οποίες οι εκτάσεις, τις οποίες αφορούν, χαρακτηρίστηκαν ως μη δασικές, η οικεία δημόσια υπηρεσία δεν δύναται να απορρίψει το αίτημα με την αιτιολογία της μη εισέτι ενσωμάτωσης της απόφασης της Επιτροπής Ενστάσεων στον οικείο δασικό χάρτη ή της ύπαρξης ασυμφωνίας ως προς το χαρακτήρα της έκτασης μεταξύ της ως άνω απόφασης και της υφιστάμενης κατάστασης, όπως διαπιστώθηκε από τη δασική υπηρεσία κατά τη διενέργεια αυτοψίας, αλλά αντίθετα υποχρεούται να το κάνει δεκτό εκδίδοντας την αιτούμενη διοικητική πράξη. Δεδομένου ότι από την προεκτεθείσα διάταξη της παρ. 6, όπως ισχύει, του άρθρου 20 του ν. 3889/2010, προκύπτει ότι οι αποφάσεις των Επιτροπής Ενστάσεων είναι δεσμευτικές για κάθε δημόσια υπηρεσία μετά τη διαδικτυακή ανάρτηση τους».
Σύμφωνα με την εγκύκλιο, εφόσον διαπιστωθεί αργότερα ότι η επιτροπή ενστάσεων έχει κάνει λάθος, τότε η έκταση κηρύσσεται αναδασωτέα. Με μία κουβέντα, μετά την απόφαση της τριμελούς επιτροπής χωράει μόνο προσφυγή στο ΣτΕ από τους περίοικους που πιθανώς να διαφωνούν με την απόφαση.
Τον Σεπτέμβριο, η αρμόδια τριμελής επιτροπή, για να ξεφύγει λίγο από το βραχνά της Αντιπάρου, θα ασχοληθεί με άλλα νησιά, όπως τα Κουφονήσια. Έχουν δάσος τα Κουφονήσια;
Κεντρική εικόνα: Photo by Alex Voulgaris on Unsplash
