Το Ιστορικό Μεταλλευτικό Τοπίο της Σερίφου στο World Monuments Watch

Έπειτα από αξιολόγηση περισσοτέρων από 200 υποψηφιοτήτων, το μεταλλευτικό τοπίο της Σερίφου επιλέχθηκε ως ένα από τα 25 μνημεία σε όλον τον κόσμο που οφείλουν να προστατευθούν και αναδειχθούν.

Το Παγκόσμιο Ταμείο Μνημείων (World Monuments Fund, WMF) είναι ένας οργανισμός αφιερωμένος στην προστασία των πιο πολύτιμων τόπων διεθνώς με στόχο «την ευαισθητοποίηση του κοινού αλλά και την ανάδειξη του ρόλου της πολιτιστικής κληρονομιάς στην αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων». Εδώ και 60 χρόνια, με δράση που ξεπερνάει τα 700 έργα σε 112 χώρες, οι ειδικοί του εφαρμόζουν αποδεδειγμένες και αποτελεσματικές τεχνικές για την προστασία σημαντικών αρχιτεκτονικών  και πολιτιστικών μνημείων ανά τον κόσμο. Πριν λίγες μέρες ανακοίνωσε την ένταξη του Ιστορικού Μεταλλευτικού Τοπίου της Σερίφου στο Παγκόσμιο Παρατηρητήριο Μνημείων (World Monuments Watch).

Η υποψηφιότητα της Σερίφου υποστηρίχθηκε από το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, το Εργαστήριο Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, τον Σύλλογο Μεγάλου Λιβαδίου Σερίφου και το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Επιτροπής για τη Διατήρηση της Βιομηχανικής Κληρονομιάς (TICCIH).

Με την ένταξη του μεταλλευτικού τοπίου της νοτιοδυτικής Σερίφου στο πρόγραμμα, η ιστορία της νεότερης βιομηχανίας στην Ελλάδα προβάλλεται σε διεθνές επίπεδο και αναδεικνύεται η κοινωνική ιστορία της Σερίφου, η οποία διαμορφώθηκε καθοριστικά με την εξόρυξη σιδηρομεταλλέυματος και ορίστηκε ως κορυφαίο μεταλλευτικό κέντρο της χώρας και του νησιωτικού συμπλέγματος του Αιγαίου από τη δεκαετία του 1870 έως το 1965.

[wmf.org / Ορέστης Καραμανλής]

Κατά την περίοδο αυτή, δημιουργήθηκαν δύο σημαντικές εγκαταστάσεις φόρτωσης στους όρμους του Μεγάλου Λιβαδιού και του Κουταλά με σιδηροδρομικά δίκτυα, διοικητικά κτίρια και εργατικές κατοικίες. Αν και πολλά στοιχεία που συνδέουν τις τοπικές κοινότητες με την κληρονομιά των προηγούμενων γενεών έχουν σωθεί, το μεταλλευτικό τοπίο της Σερίφου δεν διαθέτει πλήρη νομική προστασία. Όπως εξηγεί και η επικεφαλής της ομάδας που υπέβαλε την υποψηφιότητα Δρ. Ουρανία Βιζυηνού, «η ένταξη στο πρόγραμμα World Monuments Watch μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για την ενίσχυση της νομικής προστασίας του τοπίου και την εξασφάλιση πόρων για την επείγουσα συντήρησή του».

Χαρακτηριστικό παράδειγμα στοιχείων που χρειάζονται επείγουσα συντήρηση είναι η εμβληματική σκάλα φόρτωσης στο Μεγάλο Λιβάδι, η οποία κινδυνεύει με κατάρρευση λόγω σοβαρών φθορών στα υποθαλάσσια θεμέλια της.

Σκάλα φόρτωσης στο Μεγάλο Λιβάδι [wmf.org / Δήμητρα Μαυροκορδάτου]

Τα σωζόμενα στοιχεία στη Σέριφο (συμπεριλαμβάνουν δύο σκάλες φόρτωσης, το νεοκλασικό κτίριο διοίκησης, εργατικές κατοικίες και ένα εκτεταμένο δίκτυο μεταλλευτικών στοών και σιδηροδρομικών διαδρομών) συνθέτουν ένα ιστορικό τοπίο που συνδέει τις τοπικές κοινότητες με την κληρονομιά των προηγούμενων γενεών. Το τοπίο περιλαμβάνει επίσης τα κατάλοιπα προϊστορικών οικισμών, αρχαίων μεταλλείων, Ελληνιστικών πύργων, ενός μεσαιωνικού οχυρού, μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής, καθώς και σπήλαιο με σταλακτιτικό και σταλαγμιτικό διάκοσμο και εντυπωσιακά κατάλοιπα χρήσης κατά την αρχαιότητα. Όμως παρά τον χαρακτηρισμό ορισμένων μεμονωμένων θέσεων στο νησί ως διατηρητέων μνημείων, το μεταλλευτικό τοπίο της Σερίφου στερείται ολοκληρωμένης νομικής προστασίας. 

Το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος του ΕΜΠ έχει εκπονήσει σε συνεργασία με τον Δήμο Σερίφου εκτενή μελέτη για την προστασία και ανάδειξη του χώρου σε μια προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα πρωτοποριακό υπαίθριο μουσείο που θα εκτείνεται από το Μεγάλο Λιβάδι έως τον Κουταλά.

Την επόμενη διετία η ομάδα του WMF θα συνεργαστεί με τα επιλεγμένα μνημεία και τους φορείς των υποψηφιοτήτων ώστε να αξιολογηθούν οι τοπικές ανάγκες και να σχεδιαστούν στρατηγικές υποστήριξης, προστασίας και χρηματοδότησης, όπως η ενίσχυση της τρέχουσας επιστημονικής μελέτης του ΕΜΠ και άλλων τοπικών πρωτοβουλιών που αναπτύσσουν δράσεις προστασίας. 

Διαβάστε το Δελτίο Τύπου με την πλήρη λίστα των μνημείων που εντάχθηκαν στον κύκλο 2025 του προγράμματος εδώ.

Κεντρική Εικόνα: Σκάλα φόρτωσης στο Μεγάλο Λιβάδι [wmf.org / Ορέστης Καραμανλής]

Related Posts

Οι Κυκλάδες του Ρόμπερτ ΜακΚέιμπ
Νέα διαδρομή στην ψηφιακή σηματοδότηση των μονοπατιών της Σερίφου
17α Βραβεία Ποιότητας «Γαστρονόμου»: οι καλύτεροι Κυκλαδίτες παραγωγοί για το 2024