Ο τουρισμός υπερισχύει της μόρφωσης

Με τον τουρισμό να αναπτύσσεται ραγδαία στα Κυκλαδονήσια, οι έφηβοι επιλέγουν όλο και περισσότερο την εργασία στον τουριστικό κλάδο, παραμερίζοντας τη μάθηση και την εκπαίδευση.

«“Μάθε γράμματα για να μην ταλαιπωρηθείς όσο ταλαιπωρήθηκα εγώ”, έτσι έλεγαν οι παλιοί» εξιστορεί ο Θάνος Βάρσος, διευθυντής του Γυμνασίου Λ.Τ. (Γυμνάσιο με Λυκειακές Τάξεις) «Μανώλης Γλέζος» Ανάφης. «Η μόρφωση παλαιότερα οδηγούσε σε μια επαγγελματική αποκατάσταση, ήταν ένας τρόπος να βελτιώσεις τη ζωή σου», συμπληρώνει η Ράνια Γαμβρουλή, διευθύντρια του Γυμνασίου Λ.Τ. Κουφονησίων. «Ωστόσο, η οικονομική ευημερία που ακολούθησε την τουριστική ανάπτυξη έδωσε στους ντόπιους μια επαγγελματική διέξοδο», εξηγεί. Ο τουρισμός άνοιξε την πόρτα για εύκολο χρήμα και κάπου στην πορεία η γνώση απαξιώθηκε.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Κυκλάδων, ο αριθμός των μαθητών που θα συμμετάσχουν φέτος στις Πανελλήνιες είναι αυξημένος κατά 31% συγκριτικά με το 2015. «Το θέμα όμως είναι, πόσοι δίνουν στα σοβαρά», λέει στις «Βιώσιμες Κυκλάδες» ο Νίκος Κατσίπης, καθηγητής στο Γενικό Λύκειο Θήρας και Αντιδήμαρχος Παιδείας. «Όταν εγώ αποφοίτησα, κάναμε μεγαλύτερη προσπάθεια και είχαμε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό τη θέληση να μορφωθούμε. Σήμερα ένα μεγάλο ποσοστό μαθητών δίνουν Πανελλήνιες για να έχουν την επιλογή να σπουδάσουν εάν περάσουν κάπου καλά».

Στην Ίο φέτος θα αποφοιτήσουν οκτώ παιδιά από το ΕΠΑΛ και τρία από το Γενικό Λύκειο. Σύμφωνα με τα στοιχεία, και τα έντεκα θα δώσουν Πανελλήνιες, αλλά «μόνο ένα θέλει να πάει σε Πανεπιστήμιο», μας λέει η Άννα, φιλόλογος στο Γυμνάσιο Λ.Τ. και ΕΠΑΛ Ίου.

Ποσοτικά στοιχεία αιτήσεων υποψηφίων μαθητών/τριών (όχι αποφοίτων) για τις Πανελλαδικές εξετάσεις 2015-2025

«Με ποιο κίνητρο να σπουδάσεις;»

Η τάση των μαθητών να αποφεύγουν τις σπουδές και να στρέφονται προς την εργασία στον τουριστικό τομέα «είναι πλέον κανόνας στη Μύκονο, υπάρχει απόλυτη μονοκαλλιέργεια τουρισμού», μας λέει ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, φιλόλογος στο Γυμνάσιο Μυκόνου και πρόεδρος της Α’ ΕΛΜΕ Κυκλάδων. Τονίζει ότι ενώ η στροφή των μαθητών προς τον τουριστικό κλάδο παρατηρείται από το 2008, τα τελευταία χρόνια έχει κορυφωθεί, ειδικότερα από τότε που καθιερώθηκε το Airbnb. «Παιδιά 14 ή 15 ετών δουλεύουν σεζόν. Οι γονείς τους τα βάζουν να εργαστούν στα ενοικιαζόμενα δωμάτια, στα ενοικιαζόμενα σπίτια, στα ενοικιαζόμενα μηχανάκια».

Στη Σαντορίνη το κίνητρο της μόρφωσης είναι τόσο χαμηλό που κάποιοι μαθητές περνάνε σε σχολές και έπειτα από δύο-τρία χρόνια παρατάνε τις σπουδές και επιστρέφουν στο νησί για να δουλέψουν στις επιχειρήσεις, μας λέει ο Κατσίπης. «Όλο αυτό οφείλεται στο ότι το νησί έχει ανθίσει τουριστικά και υπάρχει εύκολο χρήμα» εμποδίζοντας τον μαθητή να βρει κίνητρο να σπουδάσει.

Προφανώς υπάρχουν και εξαιρέσεις και η εικόνα στο κάθε νησί διαφέρει, μας λένε οι εκπαιδευτικοί. Ο Δημήτρης Γαβαλάς, μαθηματικός στην Αμοργό, ο οποίος έχει εργαστεί και στη Σαντορίνη, την Τήνο και τη Νάξο, εξηγεί ότι το 30-40% της μαθητικής κοινότητας θα ενδιαφερθεί για τη μόρφωση. Υπάρχει όμως, μια αισθητή τάση των μαθητών να ασχολούνται με τον τουρισμό. Αυτό που πρέπει να αντιληφθούμε, επισημαίνει η καθηγήτρια πληροφορικής στο ΕΠΑΛ Σαντορίνης Ανθή Πατραμάνη, είναι ότι «όταν ζεις σε ένα νησί με τέτοιο τουριστικό περιβάλλον γύρω σου, για ποιο λόγο και με ποιο κίνητρο να πας να σπουδάσεις;».

Όλα τα παιδιά εργάζονται στο νησί

«Τα παιδιά στα νησιά δεν έχουν τα παιδικά χρόνια που έχουν στην υπόλοιπη Ελλάδα», συνεχίζει η Πατραμάνη. «Τους μήνες του καλοκαιριού από τα 13-14 όλα τα παιδιά εργάζονται στο νησί, είναι κατακριτέο αν δεν δουλέψεις» μας λέει ο Νικόλας Χάλαρης, μαθητής της Γ’ Λυκείου στο Γυμνάσιο Λ.Τ. Ανάφης. «Εργαζόμαστε ώρες “σεζόν”. Δηλαδή γύρω στο 10άωρο, κάποιοι ακόμα και 12άωρο». Εξηγεί ότι οι μαθητές του Λυκείου θα δουλέψουν τις βραδινές βάρδιες, σε εστιατόρια και μπαρ, ενώ τα παιδιά κάτω των 15 θα δουλέψουν κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Ο Χάλαρης πιστεύει ότι η εργασία από μικρή ηλικία είναι κάτι πολύ θετικό. «Όταν έχεις μάθει να δουλεύεις από μικρή ηλικία, εκτιμάς πόσο δύσκολα βγαίνουν τα χρήματα και μαθαίνεις να τα διαχειρίζεσαι».

Κάποιοι εκπαιδευτικοί διαφωνούν. «Κανένας δεν αντιλαμβάνεται ότι το να δουλεύεις 10 ώρες την ημέρα στα 15 σου αποτελεί παιδική εργασία», λέει η Πατραμάνη. «Όταν για τρεις μήνες έχεις υποχρεώσεις ενήλικα και μετά επιστρέφεις στο σχολείο, δημιουργείται σύγχυση».

Κάποιοι πιστεύουν δε ότι η εργασία από μικρή ηλικία μειώνει το κίνητρο για γνώση. «Οι μαθητές βγάζουν χαρτζιλίκι και γλυκαίνονται», λέει εκπαιδευτικός από την Ίο. «Συνειδητοποιούν ότι μπορούν να τα βγάζουν πέρα εργαζόμενοι μόνο κατά την τουριστική περίοδο». Ο Κατσίπης δηλώνει ότι «οι μαθητές έχουν δει ότι τα χρήματα έρχονται εύκολα και χάνουν το ενδιαφέρον τους [για τη γνώση] από πολύ μικρή ηλικία».

Το εύκολο χρήμα και η απαξίωση της γνώσης

«Τα χρήματα είναι βασικός λόγος να προσπαθήσει κάποιος για κάτι», λέει στις «Βιώσιμες Κυκλάδες» ο διευθυντής του Γυμνασίου Λ.Τ. «Μανώλης Γλέζος» Ανάφης, Θάνος Βάρσος. «Παλαιότερα οι σπουδαγμένοι έβγαζαν περισσότερα και ευκολότερα χρήματα. Ο τουρισμός όμως, μας έδωσε εύκολο χρήμα, και αυτό είναι το κίνητρο τώρα».

Οι μαθητές δεν φαίνεται να πιστεύουν ότι οι σπουδές τους θα τους προσφέρουν κάτι παραπάνω. «Κύριε, γιατί να γίνω φιλόλογος αν βγάζεις 10.000 τον χρόνο και εγώ, αυτή τη στιγμή, βγάζω 5.000 μέσα σε τρεις μήνες;», ρωτάνε τον Παπαδημητρίου. «Κάπως έτσι, η μόρφωση έχει περάσει σε 2η, 3η, 4η μοίρα και η γνώση έχει απαξιωθεί», μας λέει η Γαμβρουλή.

Έλλειψη υποδομών, έλλειψη πάθους

Ο 17χρονος Νικόλας Χάλαρης από το Γυμνάσιο Λ.Τ. Ανάφης αντιθέτως πιστεύει ότι οι μαθητές ενδιαφέρονται να μάθουν και θέλουν να μορφωθούν, αλλά στο νησί υπάρχει αισθητή έλλειψη υποδομών. «Το σχολείο μου πέρυσι δεν είχε γυμναστή και φέτος η καθηγήτρια της κατεύθυνσης μου προσλήφθηκε μόλις τον Δεκέμβριο» μας λέει ως παραδείγματα της έλλειψης των εκπαιδευτικών που έχει βιώσει. «Όταν έχεις κενά από την Α’ Γυμνασίου, σίγουρα έχεις μειονέκτημα σε σχέση με τα σχολεία της Αθήνας όπου οι θέσεις καλύπτονται κανονικά», μας λέει. «Ήμουν ενάντια της φιλοσοφίας του ιδιωτικού πανεπιστημίου. Θεωρούσα ότι πρέπει να υπάρχουν κριτήρια για να μπεις σε σχολή. Όμως όταν αυτά τα κριτήρια δεν λειτουργούν, αποθαρρύνεσαι ουσιαστικά από το ίδιο το σύστημα», δηλώνει με την απογοήτευση να εκδηλώνεται καθαρά στη φωνή του.

Επιπλέον, ο Νικόλας μας λέει ότι στην Ανάφη υπάρχει έλλειψη οργανωμένων δραστηριοτήτων που κρατάνε τα παιδιά μακριά από την εργασία. «Δεν έχουμε καμία αθλητική, καμία μουσική δραστηριότητα. Πλέον δεν υπάρχει ούτε μια ομάδα ποδοσφαίρου. Αυτό είναι μονόδρομος προς την εργασία». Εξηγεί ότι αποτέλεσμα όλων αυτών είναι ότι τα παιδιά δεν έχουν καμία ευκαιρία να αποκτήσουν πάθος για κάτι, «είτε αυτό είναι η εκπαίδευση, είτε η μόρφωση».

Κεντρική εικόνα: 1ο Γυμνάσιο Νάξου. [facebook/Stratos Foutakoglou]